KURDÎ
العربية
ئەرشیف
یه‌ك شه‌ممه‌, كانونی دووه‌م 17, 2021
  •  
  • كوردستان
  • ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست
  • جيهان
  • ژن ‌
  • کۆمه‌ڵایه‌تى
  • ئابووری
  • کلتوور و هونه‌ر
  • ژینگه‌
  • چاوپێکه‌وتن
  • دیكه‌
    • چاوپێکەوتن
    • دۆسیە
    • ڤیدیۆ
    • وێنە
  • كۆی بابەتەكان
بەردەست نییە
هەموویان پیشان بدە
  •  
  • كوردستان
  • ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست
  • جيهان
  • ژن ‌
  • کۆمه‌ڵایه‌تى
  • ئابووری
  • کلتوور و هونه‌ر
  • ژینگه‌
  • چاوپێکه‌وتن
  • دیكه‌
    • چاوپێکەوتن
    • دۆسیە
    • ڤیدیۆ
    • وێنە
  • كۆی بابەتەكان
بەردەست نییە
هەموویان پیشان بدە

ئەو کوردانەی کەوتنە داوی عوسمانییەکانەوە

  بەرهەم لەتیف
06/01/2021 - 7:28:08 am
لەناو دۆسیە
0 0
A A
FacebookTwitterEmailTelegramWhatsappPinterest

لە مێژووی دەوڵەتی عوسمانییدا زۆر ناو هەن کە مێژوو وەک پەند بەبیریان دەهێنێتەوە، ئەوانەی ڕۆژگارێک خیانەتیان لە گەلەکەیان کرد دواتر سزای خیانەتەکانیان هەر لەسەر دەستی ئەوانە وەرگرت، کە گەلەکەی خۆیان بە نرخێکی کەم پێ فرۆشتن.

زۆرجار خیانەتی ئەو چینەی هەموو بەها و نرخە نەتەوەییەکانیان لەپێناو پارە و ساماندا دەگۆڕییەوە، بووەنەتە مۆتەکەی مێژوویی بۆ تێکۆشانی گەلی کورد و تەنانەت کاریگەرییان بەسەر ڕەوتی ئاڵوگۆڕە سیاسییەکانی کوردستان و دیارییکردنی چارەنووسی گەلی کوردەوە هەبووە.

ڕەنگە حەسەن خەیری بۆ ئەمە باڵاترین نموونە بێت، کە خیانەتی لە گەلەکەی خۆی کرد و بووە فریادڕەسی عوسمانییەکان تا ڕێککەوتنی لۆزان واژۆ بکرێت و کوردستان ئەنجن ئەنجن بکرێت، هەتا ئەمڕۆش کورد باجی ئەو خیانەتە دەدات و تەوقی ئەو ڕێککەوتنەی لە گەردن نەبووەتەوە.

حەسەن خەیری کێ بوو؟

حەسەن خەیری سەرەتای بیستەکانی سەدەی ڕابردوو ئەندامی پەرلەمانی تورکیا بوو لە پشکی پارێزگای دێرسیم، ساڵی ١٩٢٣ لە سەروبەندی دانووستانەکانی تورکیا و ئەوروپا بۆ واژۆکردنی ڕێککەوتننامەی لۆزان، بەرپرسانی دەوڵەتی تورک ڕووبەڕووی بەرهەڵستکاریی وڵاتانی ئەوروپا بوونەوە، بەرپرسانی ئەوروپا ڕازی نەبوون ڕێککەوتنەکە واژۆ بکەن و وتیان، لە ڕۆژهەڵاتی تورکیا و کورد و خاکی کوردان هەیە، ئەگەر ئێمە ڕێککەوتنەکە واژۆ بکەین کوردەکان چییان بەسەردێت؟.

حەسەن خەیری
حەسەن خەیری

شاندی تورکیا لە وەڵامدا دەڵێن، تورکیا تەنها وڵاتی تورکەکان نییە، بەڵکو وڵاتی کورد و تورکە و ئەو دوو گەلە بڕیاریانداوە پێکەوە بژین، بەڵام شاندەکەی ئەوروپا بڕوایان بەو قسەیە نەکرد.

عیسمەت پاشا سەرۆکی شاندی تورکیا هاواری بۆ ئەتاتورک برد و پێی ڕاگەیاند، ئەگەر فریانەکەون دەوڵەتی کورد دروست دەبێت، پێویستە کارێکی وا بکەن بۆ ئەوروپییەکانی بسەلمێنن کورد و تورک پێکەوە دەژین.

لەوکاتەدا مستەفا کەمال ئەتاتورک بانگی حەسەن خەیری دەکات و داوای لێدەکات، ڕۆژی دواتر جلوبەرگی کوردی بپۆشێت و بەیەکەوە بچن بۆ پەرلەمان، بۆ ئەوەی پیشانی ڕۆژنامەنووسان و شاندی وڵاتانی دیکەی بدات کە حکومەتی تورکیا نەتەوەی کورد و بەرگی نەتەوەیی و زمان و کەلتووری کوردانی پەسەند کردووە.

هەرچەندە هاوسەرەکەی حەسەن خەیری زۆر لێی دەپاڕێتەوە کە ئەوکارە نەکات و خیانەت لە گەلەکەی نەکات، بەڵام حەسەن خەیری گوێی پێنادات و چەند جارێک بە جلوبەرگی کوردییەوە دەچێت بۆ پەرلەمانی تورکیا و هاوار دەکات کە کوردەکان نایانەوێت جیاببنەوە.

پاشان ئەتاتورک داوای لێدەکات تەلەگرافێکی لەوجۆرە ڕەوانەی لۆزان بکات، حەسەن خەیری بەقسەی دەکات و بەڵگەی حاشاهەڵنەگر دەداتە دەست هەموو نوێنەرانی ڕێککەوتننامەی لۆزان و ئەوانیش ڕێککەوتننامەکەیان واژۆکرد و بەوشێوەیە خەونی سەربەخۆیی کوردستان لەبارچوو.

پاش ماوەیەکی کەم لەو ڕووداوە، حەسەن خەیری بە فەرمانی ئەتاتورک دەستگیرکرا و ڕەوانەی دادگای ئیستیقلال کرا، لە دادگاکەدا خەیری بە جوداخوازیی و لەبەرکردنی جلی کوردی لەناو پەرلەمان تاوانبار کرا.

هەرچەندە حەسەن خەیری وتی: من ئەو کارەم بۆ ڕێگرییکردن لە سەربەخۆیی کورد کرد و تەلەگرافم نارد بۆ لۆزان و ڕێککەوتنی سیڤەرم هەڵوەشاندەوە، بەڵام دادگا لە وەڵامدا وتی: دەزانین ڕێگریت لە سەربەخۆیی کورد کرد، بەڵام لەبەرکردنی جلی کوردی لەناو پەرلەماندا پێچەوانەی دەستوورە.

بەوهۆیەوە دادگا حوکمی لەسێدارەدانی بەسەر حەسەن خەیریدا سەپاند، دوای ئەوەی حەسەن خەیری برایە سەر پەتی سێدارە، لێیان پرسی وەسیەتی کۆتاییت چییە، وتی: وەسیەت دەکەم گۆڕەکەم لەسەر ڕێگەی کوردان بێت، بۆ ئەوەی هەر کوردێک تێپەڕی تف بارانم بکات.

حەسەن خەیری یەکەم و دوایین کەس نەبووە کە خیانەتی لە گەلەکەی خۆی کردبێت، ناوێکی دیکەش لە مێژووی کورد-دا تۆمارکراوە کە بەفیتی عوسمانییەکان خیانەت لە میری بۆتان دەکات و پاشان خۆی بەرامبەر عوسمانییەکان ڕاپەڕین بەرپا دەکات و دواتر هەر لەلایەن عوسمانییەکانیشەوە دەستگیردەکرێت و لەسێدارە دەدرێت.

ئەو کەسەش یەزدان شێر-ە، یەکێک بوو لە سەرکردە باڵا و خزمە نزیکەکانی بەدرخان پاشای میری بۆتان، کاتێک لە ساڵی ١٨٤٦ میر بەدرخان ڕووبەڕووی هێرشی سوپای عوسمانیی بووەوە، ڕەشید پاشای سەرکردەی سوپای عوسمانی نوێنەرێکی خۆی دەنێرێتە لای دایکی یەزدان شێر و بە پارە هەڵیدەخەڵەتێنێت، ئەویش کوڕەکەی هان دەدات خیانەت لە میر بەدرخان بکات، بەهۆی هەڵگەڕانەوەی یەزدان شێر-ەوە بەدرخان پاشا لە گۆڕەپانی جەنگدا تێکشکا.

بەدرخان پاشا
بەدرخان پاشا

دوای کەمتر لە ١٠ ساڵ لە خیانەتەکەی، یەزدان شێر لە ساڵی ١٨٥٣ ڕاپەڕینی دژی عوسمانییەکان دەستپێکرد و ناوچەیەكی فراوانی لە موسڵەوە تا وان خستە ژێر قەڵەمڕەوی خۆیەوە، ئەوکاتەش دەوڵەتی عوسمانیی بە پشتیوانیی فەرەنسا و بەریتانیا لە شەڕدابوو دژی ڕوسیا و ئەوەش عوسمانییەکانی لاوازکرد لە سەرکووتکردنی ڕاپەڕینەکەی یەزدان شێر.

یەزدان شێر
یەزدان شێر

 ئینگلیزەکان پیلانێکیان بۆ لەناوبردنی یەزدان شێر داڕشت و کەسێکیان بەناوی ئارام سان لە شاری موسڵەوە نارد بۆلای یەزدان شێر و پێی وت: وەرە گفتوگۆت لەگەڵ دەكەین و دەوڵەتی عوسمانی دان بە میرایەتیتدا دەنێت و ٤٠٠ قڕوشیشت دەدەمێ، بەڵام دەبێت بچینە شوێنێكی دەرەوەی شار و كەسیش لەگەل خۆت نەهێنی.

یەزدان شێر هەڵخەڵەتاو دەستەیەک جەندرمەی عوسمانیش لەنزیك شوێنەكە خۆیان حەشاردا بوو، پیلانەكە سەری گرت و یەزدان شێر دەستگیرکرا و كۆتایی بە قەڵەمڕەوییەكەی هات.

س.ح

دواتر

کچان و کوڕانی گەرمیان ڕوو لە کاراتی دەکەن

پێشتر

ئارام حاجی: ڕەوانەکردنی چەکداری ڕۆژ بۆ هەرێمەکانی گەریلا پیلانی میتە

بابەتی پەیوەندیدار

هێزی ڕۆژ کێن و خەرجییەکانیان چەندە؟

هێزی ڕۆژ کێن و خەرجییەکانیان چەندە؟

31 كانونی یه‌كه‌م 2020
پانۆراما-٩.. ڕۆژهەڵاتی کوردستان و ئێران

پانۆراما-٩.. ڕۆژهەڵاتی کوردستان و ئێران

31 كانونی یه‌كه‌م 2020

پانۆراما-٨: ڕووداوەکانی عێراق

پانۆراما-٧..مەخمور لە ساڵێکدا

پانۆراما-٦.. لە ٢٠٢٠دا لەشەنگال چی ڕوویداوە؟

پانۆراما-٥.. لە ساڵێکدا تێکۆشانی ژنان بەرامبەر بە گوشارەکان

پێشتر
ئارام حاجی

ئارام حاجی: ڕەوانەکردنی چەکداری ڕۆژ بۆ هەرێمەکانی گەریلا پیلانی میتە

زۆرترین خوێندراو

شەهید میلیتان

ناسنامەی گەریلایەکی شەهید ڕاگەیەندرا

16 كانونی دووه‌م 2021

کۆمیتەی خانەوادەی شەهیدانی پەکەکە، ناسنامەی گەریلایەکی شەهیدی ڕاگەیاند، کە خەڵکی هەڵەبجەیە و لە بۆردوومانی فڕۆکە جەنگییەکانی دەوڵەتی تورکی داگیرکەر، شەهید...

کامپی هۆڵ

کامپی هۆڵ، ئەو بۆمبەی لە لێواری تەقینەوەدایە

16 كانونی دووه‌م 2021

کامپی هۆڵ کە ٦٣ هەزار ژن و منداڵی چەتەکانی داعشی تێدا جێگر بوون، بووەتە مەترسیدارترین کامپ لە جیهاندا و لە...

رۆژدا بوژجی

لە پایگەلانەوە بۆ ناو ڕیزەکانی گەریلا

16 كانونی دووه‌م 2021

کاتێک فەلسەفەی رێبەر ئاپۆی پێناسە دەکرد، چاوەکانی پڕ دەبوون لە ئەسرین، سەر لەبەری ئەو سیستمە فیوداڵە ڕەتدەکاتەوە کە ژن دەستەمۆ...

نەپەگە ئاماری شەڕی ساڵی ٢٠٢٠ ڕاگەیاند، ١٠٠٥سەربازی تورک سزا دراون

نەپەگە ئاماری شەڕی ساڵی ٢٠٢٠ ڕاگەیاند، ١٠٠٥سەربازی تورک سزا دراون

16 كانونی دووه‌م 2021

فەرماندەیی بڕیارگەی ناوەندی پاراستنی گەل ئاماری شەڕی ساڵی ٢٠٢٠ی ئاشکرا کرد و ئاماژە بۆ ئەوەدەکات کە دەوڵەتی تورک لەو ساڵەدا...

چۆمسکی: شۆڕشی ڕۆژئاوا بەهایەکە و دەبێت بە جیهان بناسێندرێت

چۆمسکی: شۆڕشی ڕۆژئاوا بەهایەکە و دەبێت بە جیهان بناسێندرێت

16 كانونی دووه‌م 2021

نوام چۆمسکی لە سمینارێک لە زانکۆی ڕۆژئاوا وتی: شۆڕشی ڕۆژئاوا "پەرجۆ" (موعجیزە)ـیە و بەهایەکە کە پێویستە بە جیهان بناسێندرێت. ڕۆشنبیری...

مارک ڕوتە سەرۆک وەزیرانی هۆڵەندا

ئابڕووچونێکی چەند ساڵە حکومەتی هۆڵەندای هەڵوەشاندەوە

16 كانونی دووه‌م 2021

لە ئەنجامی ئابڕووچوونێکی چەند ساڵەوە، حکومەتی هۆڵەندا دەستلەکارکێشانەوەی پێشکەش کرد، ئەوەش پێش چەند هەفتەیەک دێت لە هەڵبژاردنە پەرلەمانیەکەی ئەو وڵاتە....

  • ئێمە کێین؟
  • پەیوەندیکردن

ماڵپەر | هەموو مافێک بۆ ڕۆژنیوز پارێزراوە

بەردەست نییە
هەموویان پیشان بدە
  • كوردستان
  • ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست
  • جيهان
  • ژن ‌
  • کۆمه‌ڵایه‌تى
  • ئابووری
  • کلتوور و هونه‌ر
  • ژینگه‌
  • چاوپێکه‌وتن
  • دیكه‌
    • چاوپێکەوتن
    • دۆسیە
    • وێنە
    • ڤیدیۆ
  • كۆی بابەتەكان
  • KURDÎ
  • العربية

ماڵپەر | هەموو مافێک بۆ ڕۆژنیوز پارێزراوە

Hûn dîsa bixêrhatin!

Têketina hesabê

Min paroleya xwe jibîr kir

Hesabeke nû veke

Ji bo hesabeke nû formê dagirin

Divê hemû cih werin nivîsandin Têketin

Paroleya xwe binivîsin.

Please enter your username or email address to reset your password.

Têketin

Lîsteyeke nû veke