KURDÎ
العربية
ئەرشیف
پێنج شه‌ممه‌, كانونی دووه‌م 21, 2021
  •  
  • كوردستان
  • ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست
  • جيهان
  • ژن ‌
  • کۆمه‌ڵایه‌تى
  • ئابووری
  • کلتوور و هونه‌ر
  • ژینگه‌
  • چاوپێکه‌وتن
  • دیكه‌
    • وتار
    • چاوپێکەوتن
    • دۆسیە
    • ڤیدیۆ
    • وێنە
  • كۆی بابەتەكان
بەردەست نییە
هەموویان پیشان بدە
  •  
  • كوردستان
  • ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست
  • جيهان
  • ژن ‌
  • کۆمه‌ڵایه‌تى
  • ئابووری
  • کلتوور و هونه‌ر
  • ژینگه‌
  • چاوپێکه‌وتن
  • دیكه‌
    • وتار
    • چاوپێکەوتن
    • دۆسیە
    • ڤیدیۆ
    • وێنە
  • كۆی بابەتەكان
بەردەست نییە
هەموویان پیشان بدە

قەرزی تورکیا..مەلەفە وەهمییەکەی حکومەتی هەرێم

  بەرهەم لەتیف
27/08/2020 - 7:58:39 am
لەناو دۆسیە
0 0
A A
ئاڵای هەرێمی کوردستان و دەوڵەتی تورک

ئاڵای هەرێمی کوردستان و دەوڵەتی تورک

FacebookTwitterEmailTelegramWhatsappPinterest

قەرزەکانی دەوڵەتی تورک لای هەرێمی کوردستان یەکێکە لەو مەلەفە تاریکانەی، جگە لە بەرپرسانی باڵای پارتی، کەسی دیکە تا ئێستا بەدروستیی نازانێت بڕەکەی چەندە و چەندی لێ دراوەتەوە و چەندی ماوە بدرێتەوە، تەنانەت حکومەتی عێراقیش هیچ سەرەداوێکی لەبارەی مامەڵەی نێوان هەولێر و ئەنقەرەوە دەستنەکەوتووە تا ئێستا، ساڵانەش حکومەتی هەرێم بەناوی بژاردنی ئەو قەرزانەوە زیاتر لە یەک ملیار دۆلار دەداتە تورکیا.

پرسیار لە هەر بەرپرسێکی حکومەتی هەرێمی کوردستان بکەیت لەبارەی قەرزەکانی دەوڵەتی تورک لای هەرێمی کوردستان، ڕەنگە لەوە زیاتری لێ ئاگادار نەبێت کە لە میدیاکانەوە بیستوویەتی، حکومەتی هەرێمیش تا ئێستا ئامادەنییە وردەکاریی ڕێککەوتنی ٥٠ ساڵەی لەگەڵ تورکیا و قەرزەکانی ئاشکرابکات، بۆ هەموو پرسیارەکان یەک وەڵامی هەیە ئەویش ئەوەیە: ئەو قەرزە لەکاتی قەیرانی داراییدا بۆ مووچە کراوە.

دوای ساڵی ٢٠١٤ و بڕیاری سەربەخۆ فرۆشتنی نەوت لەلایەن حکومەتی هەرێم و نەناردنی بودجە لەلایەن بەغداوە، هەرێم دووچاری قەیرانی دارایی بووەوە بەڕادەیەک توانای دابینکردنی مووچەی نەما، بۆ ئەوەی بارگرانیی ئەو قەرزە لەسەر خۆی سووک بکات، لە دەرگای تورکیایدا و قەرزی لێ وەرگرت.

ئەردۆغان لە سەروبەندی ڕیفراندۆمی باشوری کوردستاندا ئەوەی ئاشکراکرد، کە خۆی ٢ ملیار دۆلاری وەک قەرز بەخشیوەتە مەسعود بارزانی بۆ ئەوەی مووچەی فەرمانبەرانی لێ بدات، ئێستا باس لەوە دەکرێت کە بڕی قەرزەکانی تورکیا لای هەرێمی کوردستان ٥ ملیار دۆلارە، بەڵام نازانرێت چەندی لێ دراوەتەوە و چەندی ماوە لێی بدرێتەوە.

بەپێی کۆمەڵێک بەڵگەنامەی نهێنیی کە ساڵی ٢٠١٦ ماڵپەڕی ویکیلیکس لەسەر پەیوەندییەکانی نێوان تورکیا و هەرێمی کوردستان بڵاویکردەوە، ئاشتی هەورامی، وەزیری ئەوکاتی وەزارەتی سامانە سروشتییەکانیی هەرێمی کوردستان، ئۆپشنێکی بۆ سووککردنی قەرزەکانی تورکیا لای هەرێمی کوردستان خستووەتە بەردەم هاوتا تورکییەکەی.

بەپێی ناوەڕۆکی بەڵگەنامەکان، ئاشتی هەورامی وەزیری سامانە سروشتییەکانى حکومەتی هەرێمی کوردستان لە ١٩ی ئازاری ٢٠١٦ دا لە ڕێگەی ئیمەیڵەوە پرۆژەیەکی ئاڕاستەی بەرات بەیرەقدار، وەزیری وزە و سەرچاوە سروشتییەکانى دەوڵەتی تورک کردووە، بۆ فرۆشتنی پشکی بەشێک لە کێڵگە نەوتییەکانى هەرێمی کوردستان لە بەرامبەر بڕی ٥ ملیار دۆلار.

ئەو ٥ ملیار دۆلارەش بەشێکی قەرزی پێشتری تورکیا بووە لای هەرێم و بەشێکیشی پێداویستیی حکومەتی هەرێمە و هەورامی وەک پرۆژە ئاماژەی پێداوە.

ئاشتی هەورامی لە پرۆژەکەیدا کە ویکیلیکس بڵاویکردووەتەوە پێویستی حکومەتی هەرێمی کوردستانى بۆ ئەو ٥ ملیار دۆلارە بەم شێوەیە  ڕوونکردووەتەوە:

 

– ١ ملیار و ١٥٠ ملیۆن دۆلار (قەرزی تورکیا لای هەرێم کە پێشتر بە سێ قیست وەریگرتووە).

– ٥١٤ ملیۆن دۆلار (قەرزی کۆمپانیای TECی تورکی بۆ بواری خزمەتگوزاری نەوتی لای حکومەتی هەرێم).

–  یەک ملیار دۆلار (بۆ پێدانی بە بەڵێندەرە تورکەکانی بواری بیناسازی کە پرۆژەیان هەیە لە هەرێمی کوردستان و شایستە داراییەکانیان وەرنەگرتووە).

– ٧٠٠ ملیۆن دۆلار (بۆ پێدانی شایستە داراییەکانى کۆمپانیاکانى کێڵگە گازییەکانى کۆرمۆر و چەمچەماڵ).

– ٧٥٠ ملیۆن دۆلار (بۆ ڕاکێشانى بۆری نەوت لە کێڵگە نەوتییەکانى شێخان و بۆری گاز لە کۆرمۆر و چەمچەماڵ و بنەباوێ).

– ٥٤٠ ملیۆن دۆلار (بۆ پێدانى شایستە داراییەکانى کۆمپانیاکانى کێڵگەی نەوتی شێخان).

ئاشتی هەورامی لە پرۆژەکەیدا سێ بژاردەی خستووەتە بەردەم حکومەتی تورکیا بۆ وەرگرتنی قەرزی نوێ و پاکتاوکردنی قەرزە کۆنەکان کە سەرجەمیان نزیکەی پێنج ملیار دۆلارە.

 

بژاردەکانی هەرێم بۆ تورکیا:

یەکەم: پێدانەوەی قەرزەکان لە کاتى باشبوونی تواناى دارایی هەرێم بە شێوەی قیست کە لە ساڵی ٢٠١٩ دەستپێبکات و لەساڵی ٢٠٢١ کۆتایی پێ بێت.

دووەم: پێدانەوەی قەرزەکان لەڕێگەی هەناردەی نەوت و گاز بۆ تورکیا بەپێی خشتەیەک کە هەردولا لەسەری ڕێکدەکەون.

سێیەم: کڕینەوەی پشکەکانى حکومەتی هەرێم لە کێڵگە نەوتییەکانى هەرێم لەلایەن حکومەتی تورکیاوە.

بەپێی ڕێککەوتنە ٥٠ ساڵییەکەی نێوان تورکیا و هەرێمی کوردستانیش، بەڕێوەبردنی هێڵێ بۆری گواستنەوەی نەوت، فرۆشتنی غاز، بازرگانی نەوت و میکانیزمی مامەڵەکردن لەگەڵ داهاتی نەوت و غازی فرۆشراو و خاوەندارێتیی کێڵگە نەوتییەکان، لەلایەن کۆمپانیای وزەی تورکیاوە دەبێت.

هەر بەپێی ڕێککەوتنەکە، کۆمپانیای وزەی تورکی TEC لە ١٣ بلۆکی نەوتیی هەرێمی کوردستان لەگەڵ کۆمپانیای ئیکسۆن مۆبیلی ئەمریکیی کاردەکات، هەروەها دەبێتە خاوەن زۆرینەی پشکەکانی حەوت بلۆکی نەوتیی لە هەرێمی کوردستان، کە ئەوانیش بریتین لە: پەڵکانە، خورمەڵە، هەندرێن، چۆمان، خەلەکان، عەربەت و جەبەل قەند.

بەپێی ڕاپۆرتی کۆمپانیای دیلۆیت، تورکیا لە داهاتی فرۆشتنی نەوتی هەرێمی کوردستاندا لە ساڵی ٢٠١٩ زیاتر لە یەک ملیار دۆلاری دەستکەوتووە، کە بەدوو شێواز پارەی لە هەرێمی کوردستان کێشاوەتەوە.

بەپێی ڕاپۆرتەکە، کۆمپانیای وزەی تورکی لە بەرامبەر گواستنەوەی هەر بەرمیلێک نەوت ٣،١٧ دۆلاری وەک باجی گومرگی وەرگرتووە، کۆی گشتیی ئەو پارەیەی لە ساڵی ٢٠١٩ دەستیکەوتووە بریتییە لە ٤٩٤ ملیۆن و ١٨٦ هەزار و ٣١٥ دۆلاری ئەمریکیی.

جگە لەو پارەیەش، حكومەتی هەرێمی كوردستان ساڵی ٢٠١٩ بڕی ٦١٠ ملیۆن و ٣٦٢ دۆلاری تەرخانکردووە بۆ دانەوەی قەرزی هەریەکە لە کۆمپانیای وزەی تورکی و کۆمپانیای نەوتی نێودەوڵەتیی تورکیی، بەشێوەیەک لە هەر بەرمیلێک نەوتی هەناردەکراوی هەرێم، بڕی ٣ دۆلار و ٨٥ سەنت لەبری قەرز دراوەتە ئەو دوو کۆمپانیایە.

واتا تورکیا تەنها لە داهاتی ساڵی ٢٠١٩ی نەوتی هەرێمی کوردستان بڕی یەک ملیار و ١٠٤ ملیۆن دۆلاری دەستکەوتووە.

پرسیارە بێ وەڵامەکە لێرەدا ئەوەیە، حکومەتی هەرێم چەندی لەو قەرزەی تورکیا داوەتەوە و چەندی ماوە بدرێتەوە؟ تەنانەت پەرلەمانتارانیش بەدوای وەڵامی ئەو پرسیارەدا دەگەڕێن و تا ئێستا دەستیان نەکەوتووە.

ئەحمەدی حاجی رەشید ئەندامی لیژنەی دارایی لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لەسەر ڕێککەوتنەکانی نێوان هەولێر و بەغدا دەڵێت: ڕێککەوتنی ٥٠ ساڵەی نێوان تورکیا و هەرێمی کوردستان ناشەفافترین ڕێککەوتنە، چونکە ئەوانەی ئەو ڕێککەوتنەیان کردووە ژمارەیان لە پەنجەی دەست تێپەڕناکات، نەوتی هەرێمیان ڕەهن کردووە بۆ تورکیا.

ڕێککەوتنەکانی هەولێر و ئەنقەرە، هەرێمی کوردستانی دووچاری چەندین گرفت کردووە، بەبڕوای شارەزایان ئەو ڕێککەوتنانە وایکردووە تورکیا دەستی زیاتر زاڵبێت بەسەر ئیدارەی هەرێمی کوردستاندا و لە زۆر بوارەوە پەیوەندییەکان بۆ بەرژەوەندیی خۆی بەکاربهێنێت، بەتایبەت لەڕووی سەربازیی و هەواڵگرییەوە.

ئەحمەدی حاجی ڕەشید دەڵێت: بەهۆی ئەو ڕێککەوتنەی هەرێم لەگەڵ تورکیا هەیەتی، ناتوانێت لەگەڵ عێراقدا ڕێککەوتن بکات لەسەر مەلەفی نەوت.

ک.س

 

 

 

 

دواتر

پەرلەمانتاران: پێویستە لایەنە سیاسییەکان وەڵامێکی ئەرێنی کەجەکە بدەنەوە

پێشتر

کرماشان، سێ کۆڵبەر لە ناوچە سنووریەکان برینداربوون

بابەتی پەیوەندیدار

ئەو کوردانەی کەوتنە داوی عوسمانییەکانەوە

ئەو کوردانەی کەوتنە داوی عوسمانییەکانەوە

6 كانونی دووه‌م 2021
هێزی ڕۆژ کێن و خەرجییەکانیان چەندە؟

هێزی ڕۆژ کێن و خەرجییەکانیان چەندە؟

31 كانونی یه‌كه‌م 2020

پانۆراما-٩.. ڕۆژهەڵاتی کوردستان و ئێران

پانۆراما-٨: ڕووداوەکانی عێراق

پانۆراما-٧..مەخمور لە ساڵێکدا

پانۆراما-٦.. لە ٢٠٢٠دا لەشەنگال چی ڕوویداوە؟

پێشتر
کرماشان، سێ کۆڵبەر لە ناوچە سنووریەکان برینداربوون

کرماشان، سێ کۆڵبەر لە ناوچە سنووریەکان برینداربوون

زۆرترین خوێندراو

سەربازانی تورکی داگیرکەر لەسەر خاکی عێراق

عێراق بە داواکەی تورکیا ڕازی نەبووە بۆ هێرشێکی دیکە بەرامبەر پەکەکە

21 كانونی دووه‌م 2021

تورکیا هەوڵەکانی بۆ هێرش و پەلامارێکی دیکە لەناو خاکی عێراق و باشووری کوردستان بەبیانووی پەکەکە چڕ کردووەتەوە، عێراقیش تا ئێستا...

شەهید پێش سەردانی ڕۆژئاوا

دەلیل لە ڕانیە لەدایکبوو، لە کۆبانێ گیانی بەختکرد

20 كانونی دووه‌م 2021

ڕۆژنیوز- محەمەد حەسەن دەلیل لە ڕانیەوە هێرشەکانی سەر ڕۆژئاوای کوردستانی پێ قبوڵ نەکرا و خۆی گەیاندە ئەوێ و لە نزیک...

ئەرشیڤ

عەین عیسا، شەڕڤانان دەستیان بەسەر چەک و تەرمی چەتەکاندا گرت

21 كانونی دووه‌م 2021

شەڕڤانانی قەسەدە هێرشێکی دیکەی دەوڵەتی تورک و چەتەکانیان بۆ سەر عەین عیسا تێکشکاند، هەروەها دەستیان بەسەر چەک و جبەخانە و...

دکتۆر کامەران بەرواری، سیاسەتمەداری باشووری کوردستان

كامەران بەرواری: ٢٠ ڕۆژی داهاتوو بۆ گەلی کورد مەترسیدارە

19 كانونی دووه‌م 2021

دکتۆر کامەران بەرواری، سیاسەتمەداری باشووری کوردستان، سەردانەکەی خولوسی ئاکار بۆ عێراق، بە مەترسیدار وەسف دەكات ‌و پێشبینیش دەكات لە ٢٠...

ئەشکەنجەدانی هاوڕێ کوردی

هەولێر، هێرش کرایە سەر هاوڕێ کوردی

20 كانونی دووه‌م 2021

لەلایەن دوو کەسی چەکدارەوە هێرش کرایە سەر چالاکوان'هاوڕێ کوردی' و بە بۆکس و شەق و لێدان ئەشکەنجە دراوە و دەموچاوی...

rojnews

کەسێک برایەکی خۆی کوشت

20 كانونی دووه‌م 2021

لە شارەدێی گوڵاڵە کەسێک برایەکی خۆی کوشت، دەوترێت بەهۆی کێشەی "کۆمەڵایەتییەوە بووە". ڕووداوەکە دوای نیوەڕۆ بووە لە شارەدێی گوڵاڵە (جەلەولا)ی...

  • ئێمە کێین؟
  • پەیوەندیکردن

ماڵپەر | هەموو مافێک بۆ ڕۆژنیوز پارێزراوە

بەردەست نییە
هەموویان پیشان بدە
  • كوردستان
  • ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست
  • جيهان
  • ژن ‌
  • کۆمه‌ڵایه‌تى
  • ئابووری
  • کلتوور و هونه‌ر
  • ژینگه‌
  • چاوپێکه‌وتن
  • دیكه‌
    • وتار
    • چاوپێکەوتن
    • دۆسیە
    • وێنە
    • ڤیدیۆ
  • كۆی بابەتەكان
  • KURDÎ
  • العربية

ماڵپەر | هەموو مافێک بۆ ڕۆژنیوز پارێزراوە

Hûn dîsa bixêrhatin!

Têketina hesabê

Min paroleya xwe jibîr kir

Hesabeke nû veke

Ji bo hesabeke nû formê dagirin

Divê hemû cih werin nivîsandin Têketin

Paroleya xwe binivîsin.

Please enter your username or email address to reset your password.

Têketin

Lîsteyeke nû veke