مێژووی هێرشە داگیركارییەكانی توركیا بۆسەر باشووری كوردستان دەگەڕێتەوە بۆنزیكەی ٤٠ ساڵ پێش ئێستا، لەو ساڵەوە تائێستا دەوڵەتی تورك بە نیازی داگیركردنی باشوور و لەناوبردنی خەباتی كورد، نزیکەی ٣٠ هێرشی بەرفراوانی داگیركاریی و سەدان هێرشی كورت مەودای ئەنجامداوە، بەڵام لەسەر دەستی گەریلاكانی ئازادیی تەنها شكست و تێكشكانی گەورە بەشیان بووە.
دەوڵەتی تورك لە دەستپێكی دروستبوونییەوە تائێستا، سەركوتكردن و پاكتاوكردنی كوردی بە مانەوە و بەهێزبوونی خۆی بینیوە، بۆیە لە هیچ كات و سەردەمێكدا سڵی لە هیچ هێرشێكی دڕندانە نەكردووەتەوە بۆسەرگرتنی پلانەكانی بەرامبەر بە گەلی كورد.
لە ٤٠ ساڵی ڕابردوودا، دەوڵەتی داگیركەری تورك بە ئەنجامدانی چەندین هێرشی ماڵوێرانكەر، ویستوویەتی ئەم بەشەی كوردستان داگیربكات و خەونی زیندووكردنەوەی دوڵەتی عوسمانیی بەدیبێنێت، بەڵام گەریلاكانی كوردستان بە بیروباوەڕێكی گۆشكرا و بە هەستی نەتەوەیی و نیشتمانیی، بە گژ ئەو هێرشانەدا چوونەتەوە و نیو سەدەیە ڕێگرن لە بەردەم بەدیهاتنی ئەو خەونەی دەوڵەتی توركدا.
ساڵی ١٩٨٣ یەكەم هێرشی داگیركاریی دەوڵەتی تورك بۆسەر باشووری كوردستان دەستیپێكرد، لەوماوەیەدا جگە لە هێرشی بەرفراوان، سەدان هێرشی كورت مەودا ئەنجامدراون، بەشێك لە هێرشەكان بە هاوكاریی پەدەکە ئەنجامدراون.
ئەو هێرشانەی دەوڵەتی تورك بۆسەر باشوری كوردستان ئەنجامی داون:
٢٥ی ئایاری ساڵی ١٩٨٣، یەكەم هێرشی داگیركاری دەوڵەتی تورك بۆسەر باشووری كوردستان دەستیپێكرد، لەم هێرشەدا حەوت هەزار سەرباز بەشدارییان كرد و بە قوڵایی حەوت كیلۆمەتر هاتەناو خاڵی عێراقەوە و دواتر گەڕایەوە.
٢٧ی ئایاری ساڵی ١٩٨٤، هێرشێكی تری داگیركاریی بۆسەر باشووری كوردستان دەستپێكرد، ئەو هێرشەی ناونا”دواكەوتن” و ماوەی پێنج مانگ بەردەوامبوو، حەوت تا ١٠ كیلۆمەتر هاتە ناوخاكی عێراقەوە و دواتر كشایەوە.
١٥ی ئابی ١٩٨٦، هێرشێكی داگیركاریی ئەنجامدایەوە و بە قوڵایی زیاتر لە حەوت كیلۆمەتر هاتە ناو خاكی عێراقەوە و دواتر کشایەوە.
چواری ئازاری ١٩٨٧، هێرشێكی داگیركاریی دیکەی ئەنجامدا.
١٣ی ئابی ١٩٩١، هێرشێكی داگیركاری بەناوی “گسك” واتە پاككردنەوە ئەنجامدا و ماوەیەك بەردەوامبوو.
پێنجی تشرینی یەكەمی ١٩٩٢، دەوڵەتی تورك هێرشێكی داگیركاریی بەناوی “سەندویچ” ئەنجامدا و ماوەی مانگێكی خایاند، لەو هێرشەدا پەدەكە و یەنەكە لەگەڵ سوپای توركیادا بەشدارییان كرد.
مانگی تشرینی یەكەمی هەمان ساڵ هێرشێكی بەرفراوانی بۆسەر هەرێمی خواكورك ئەنجامدا و چووە ناوچەكە.
٢١ی ئازاری ١٩٩٥ تا مانگی ئایار، هێرشێكی داگیركاریی بەناوی”پۆڵا” بۆسەر باشوری كوردستان ئەنجامدا.
مانگی نیسانی ١٩٩٦، هێرشێكی تری داگیركاری بەناوی”واشە” بەسەر پەرشتی فەرماندیە ئەرتەشی تورك، حلمی ئۆسكوك ئەنجامدا و لەو ساڵەدا دەوڵەتی تورك بنكەی سەربازیی لە بامەڕنێ و شیلادزێ دروستكرد و جێگیربوون.
١٤ی حوزەیرانی ساڵی ١٩٩٦ تا کانونی دووەمی ١٩٩٧، هێرشێكی داگیركاریی بەناوی”زلە” ئەنجامدا.
١٢ی ئایاری ١٩٩٧ تا مانگی حوزەیران بەردەوامبوو، ئەو هێرشە داگیركارییە بەناوی “چەكوشەوە” ئەنجامدرا.
٢٥ی ئەیلولی ١٩٩٧ تا ١٥ی تشرینی دووەم، هێرشێكی تری داگیركاری بەناوی “گزنگ” بە فەرماندەیی ئیسماعیل حەقی قەرەدای، فەرماندەی گشتی ئەرتەشی تورك ئەنجامدرا و لەو هێرشەدا پەدەكە بەشداریی كرد.
مانگی نیسان و حوزەیرانی ١٩٩٨، هێرشێكی داگیركاریی بەناوی”گەورەی موراد”ئەنجامدا.
لە ساڵی ١٩٩٨ەوە دەوڵەتی تورك هێرشە داگیركارییەكانی ڕاگرت تا ساڵی ٢٠٠٨.
٢١ی شوباتی ٢٠٠٨، بەناوی هێرشی “ڕۆژ” هێرشێی داگیركاری بۆسەر باشووری كوردستان دەستپێكردەوە و هێرشی سەر زاپی ئەنجامدا و هەشت ڕۆژی خایاند.
هێرشی مانگی ئابی ساڵی ٢٠١١ تا مانگی تشرینی یەکەمی خایاند.
٢٧ی ئایاری ٢٠١٩، دەوڵەتی تورك هێرشی داگیركاری بەناوی “چنگی یەك” ئەنجامدا.
١٣ی تەموزی هەمان ساڵ، هێرشی داگیركاری بەناو “چنگی دوو” لەلایەن دەوڵەتی توركەوە ئەنجامدرا.
٢٣ی ئابی ٢٠١٩، هێرشی داگیركاریی بەناوی”چنگی سێ” لەلایەن دەوڵەتی توركەوە ئەنجامدرا.
١٥ی حوزەیرانی ٢٠٢٠، هێرشی داگیركاریی دەوڵەتی تورك بۆسەر بەشوری كوردستان بەناوی”چنگی هەڵۆ”وە ئەنجامدرا.
ڕۆژی ١٧ی حوزەیرانی هەمان ساڵ، دەوڵەتی تورك هێرشێكی تری داگیركاریی بەناوی “چنگی پڵنگ” ئەنجامدا.
١٠ی شوباتی ٢٠٢١، دەوڵەتی تورك لەژێر ناوی “چنگی هەڵۆی دوو” هێرشی داگیركاری ئەنجامدا.
ڕۆژی ٢٣ی نیسانی هەمان ساڵ، بەناوی “چنگی هەورە بروسکە” هێرشی داگیركاریی بۆ سەر باشووری كوردستان ئەنجامدا.
پایزی ساڵی ڕابردوو، دەوڵەتی تورك هێرشێكی داگیركاریی تری بۆسەر هەرێمی كوردستان ئەنجامدا.
دەوڵەتی تورک ڕۆژی ١٤ی نیسانی ئەمساڵ، هێرشێكی نوێی داگیركاریی لە ژێر ناوی “چنگی كلیل” و بە هاوکاریی پەدەکە بۆسەر ناوچەکانی زاپ، مەتینا و ئاڤاشین دەستپێكردووە.
ناوەندی ڕاگەیاندن و چاپەمەنیی هێزەکانی پاراستنی گەل-هەپەگە ئاماری مانگێکی شەڕ و پێکدادانەکانی دژی سوپای تورک بڵاوکردەوە، کە لە ١٤ی نیسان بۆ ١٤ی ئایاری ٢٠٢٢ تۆمارکراوە.
بەگوێرەی ئامارەکە، گەریلاکان لەو ماوەیەدا ٣٤٣ چالاکییان دژی سوپای تورک ئەنجامداوە، لە ئەنجامدا ٤٢٧ داگیرکەر کوژراون و ٨٨ داگیرکەری دیکەش برینداربوون، هەر بەپێی ئامارەکە سوپای تورک دوو هەزار و ٨١٠ بۆردوومانی ئاسمانیی و تۆپبارانی ئەنجامداوە.
س.س
