ڕێبەر ئۆجالان چی لەبارەى ڕۆشنبیر و ئەرک و هەڵوێستەکانییەوە دەڵێت؟

ترسناكترین داگیركاری، داگیركاری زیهینییە، كورد ئەو نەتەوەیە كە لەلایەنی زیهنییەوە داگیر كراوە، نەتەوەیەك لە دوونیادا نابینرێت هاوشێوەی نەتەوەی كورد لە ژێر بەرداشی دووژمندا مابێتەوە!

ئێمە لەڕۆژگارێكدا دەژین كە دەكرێت بەڕۆژگاری شێواندنی چەمكەكان و دورخستنەوەی مرۆڤایەتی لە بەها باڵاكانی پێناسەی بكەین، لەژێر هەژموونی ئایدۆلۆژیای لیبڕاڵیزمدا! شێواندن و حەقیقەتی چەمكەكان بەواتای شێواندنی بەهای ڕاستەقینەی ژیان و ئەشق و ئازادی و وەفا و تێكۆشان و ئەخلاق و تاك و كۆمەڵگە و سیاسەت و لایەنی باوەڕی و خێزان و پەروەردە و خۆشەییستی نیشتمان و هەموو بەهاكانی مرۆڤایەتی دێت! ئەوەی گرنگە هەڵوێستەی لەسەر بكریت ئەو پرسیارەیە كە شیواندنی راستیەکەنی کورد لە سەر بنەمای کام ئەقڵیەت دەکرێت؟ وەکوو چۆن ئەركی سەرەكی زانستی كۆمەڵایەتی پێناسەكردنی ژیانە، ئایە ئەركی ڕۆشنبیران و هونەرمەندانی کورد سەرلەنوێ خويندنەوەی ميژوو دوور لە چاوی دەسەڵاتداران نیە؟ ليرەدا پرسەکە ئەوەیە کێ ئەم تراژدیانە دەکات ژانری هۆنەری لە بوارەکانی سینەما و مووزیک دا؟! هەروەها هۆنەرمەندان چۆن و بە کام عەقڵیەتوەوە دەتواننن خۆیان لە پرۆسەی نەفرەتی سەیرکردنی خۆ لە ئاوينەی داگیرکەراندا قۆتار بکەن؟!  بەڕاستی دەكرێت لە چی و لە كوێوە دەس بە شۆرشێكی زهینی و ئەخلاقی لەپێناو سەر راستكردنەوەی بەها باڵاكانی مرۆڤ و كۆمەڵگە بکريت؟ بۆ دەسپێكی ئەم شۆڕشە زیهنییە بە پێویستمان زانی هەڵوێستە لەسەر چەمكی ڕۆشنبیر و كەسایەتی رۆشنبیر بكەین.

كەسایەتی رۆشنبیر خاوەن دونیابینێكی ڕوون و فراوانە کە ئاوێنە ئاسا ئێش و ژانی نەتەوە و كۆمەڵگەكەی دەبینيت! كەسایەتی ڕۆشنبیر پێویستە ئاگای لە كۆی لایەنەكانی میژووی نەتەوەكەی هەبێت! ڕۆشنبیر خاوەن ڕوانین و تێگەیشتنی فراوانی ڕۆژگار و ئاریشەكانیەتی! نوام چۆمسكی سەبارت بە كەسایەتی ڕۆشنبیرەوە دەڵێت: “ئەركی هەرە گرنگ و گەورەی ڕۆشنبیرانە كە لە ڕاستییەكانی كۆمەڵگەكانیان بدوێن”. كاڕڵ ماركس سەبارەت بە ئەو بەناو ڕۆشنبیرانەی کە بوونەتە دەمڕاستی دەسەڵات دەڵێت: ” ئەو كەسانەن كە لەڕێگەی قەڵەمەكەیانەوە نان دەخۆن”! نیچە لە روانگەی ئەخلاقی باڵاوە دەروانيتە رۆشنبیران و وەکوو رەخنەگر پيناسەیان دەکات و دەڵێت: “ڕۆشنبیران لەو مێشولانە دەچن وا بەدەورەی ڕووناكی و ئازادیدا دەخولێنەوە”.

ڕێبەر ئاپۆ لە كتیبی ئەشقی كوردا کاتيک پێناسەی ڕۆشنبیر دەكات دەڵێت:” پیویستە ڕۆشنبیران وەڵامی پرسیاری چۆن بژین؟ بدۆزنەوە”.

لە سەر بنەمای ئەم پێناسانە رۆشنبیری بژارەیێکی ئازادانەی تاکە لە نێوان دوو جەمسەری بە خۆ باوەڕ بوون و پابەند بوون بە بنەماکانی کۆمەڵگە یان پشت کرنە لە بەها گەردوونیەکان و چەق بەستنە لە نێو دۆگماکان و پێچارەیی و سووڕانەوە لە نيو دەزگاکانی داگیرکەری و کەوتنە شوين بەرژوەندی تاک.ئەمە بە فشار ناكرێت چونكە لەو شوێنەی كە ڕۆشنبیری لێبێت فشار جێگەی نابێتەوە. خۆ گەر فشار هەبوو مسۆگەر لە دژی ڕادەوەستێت.  كەواتە ڕۆشنبیر خاوەن کەسایەتی و ڕۆحیەتی زیندووی كۆمەڵگەیە! لەبەرانبەر ئەو کەسایەتیانەی کە بە ناوی ڕۆشنبیری بوونەتە تەواوكەری پیلان و مەرامی داگیركەرانی كوردستان.

ڕێبەر ئاپۆ دەڵێت: “تۆ بڵێی ئیدی ڕۆحمان مابێت؟ یان تۆ بڵێی پەنایان بۆ كوێ بردبێ؟ ئایا شتێك ماوە بە ناوی ڕۆح و زانایی و تایبەتمەندی و هەست و سۆزی كوردێكی ڕاستەقینە؟ ئایە شتێكیان لێگوێزراوەتەوە بۆ سەدەی بیستەم؟ ئایا كونج و كەلەبەرێك، لە كەنارێكدا ڕۆحێكمان ماوە خۆی نەفرۆشتبێت؟ پارچەیەكی شكاویش بێ شتێك لە زاناییمان ماوە؟ دۆخی كوردان گەیشتووتە ئاستێک كە هەموو كەسێك هێندە لێی بێئومێد بووە، تەنیا دەزانێت لە نیشتیمان و حەقیقەتی خۆی ڕابكات! ڕێبەر ئاپۆ لەمبارەوە دەڵێت: جیاوازی گرێدراوی ئەم خاڵەیە كە ڕاكردن بە لای منەوە شتێكی سەرنج ڕاكێش نەبوو. هەستم بەوە دەكرد كە دەكرێ شتێك ڕووبدات یان شتێك بكرێت.

لەبەرانبەر هەموو ئەو چەواشەكاری و پشتكردنە، لایەنی راستینەی مێژووی كورد، هەروەها وەکوو رەخنە لە کەسایەتی  ڕۆشنبیری كورد کە  سەرمەستن بە فكر و روانگەی ڕۆشنبیرانی ڕۆژئاوا، دەڵێت: “لە ڕۆژگارێكدا كە هەموو هیواكانی نەتەوەی كورد بەرەو مردن ملی نابوو، من بە بەرپرسیارێتیەكی مەزن و بەناوی خۆم شۆڕشێكی مەزنم هەڵگیرساند. تەواوی گەل بەرەو مردن دەچوو و زۆر دوژمنی هەبوو دۆستەكانیشی ڕۆژ بە ڕۆژ بەرەو نەمان دەچوون. لەو باوەڕەدام كە لە ئەمڕۆ بەدواوە نەك تەنیا لەبەرانبەر هونەرمەند و ڕۆشنبیران، بەڵكو لەبەرانبەر نوێنەری هونەری  گەلی كورد دەبێت لێپرسینەوەیێک دەس پێبکەین، هەمووان لەخۆمان بپرسیین كە چیمان كردووە و چۆنمان کردووە؟ ئەوانەش كە خۆیان بە ڕۆشنبیر و هونەرمەندی گەل دادەنێن، چی لە مێشك و دڵیاندا هەیە با لێمان بپرسن. ئێمەش هەندێك پرسیاریان لێدەكەین؟ لەبەرانەبەر ئەو دۆزەخەی لە سەدساڵی ڕابردوودا بۆ نەتەوەكەمان داگیرساوە هەوڵ و تێكۆشان و شیكارییەكانی ڕۆشنبیرانی ئێمە دەكەوێتە كوێوە؟ تا چەندە بوونەتە هۆكاری بنچینەیی لەپێناو سەرپێخستنی نەتەوەیەكی زیهنی و خاوەن مۆڕاڵ؟ تا چەندە كاریان لەسەر دوونیابینی كوردان كردووە لە بواری ئەدەبیات و باوەڕی و ڕۆحیەتی شۆڕشگێڕییەوە؟ هونەرمەندان و سینەماكاران چیان بۆ گەلەكەیان كردووە ئەمانەو دەیان پرسیاریتر پێویستە لەلایەن ڕۆشنبیران و هونەرمەندانەوە وەڵام بدرێنەوە.

ڕێبەر ئاپۆ لەم بارەوە ئەڵێت: “ئەگەر ڕۆشنبیر بە قوڵایی لەسەر ئەم لایەنانە نەبێتە خاوەن بۆچون و ئیرادەیەكی مەزن، ئەوا ناتوانێ بەخۆی بڵێت، من ڕۆشنبیری گەلێكم، ڕۆشنبیری شۆڕشێكم. ڕاستینەی گەلی كورد ئەوەیە كە ڕۆشنبیران دابڕێنراون و بۆ چوونێكی تەنگیان هەیە و ئیرادەیان لاوازە. ڕۆشنبیر ئەو كەسەیە كە دڵ و ئیرادەی و جەسارەتی لەگەڵ شۆڕش و گەلەكەیدایە. هەروەها لە كەسانی چەكدار و دیبلۆمات و سیاسەتمەداریش زیاتر خاوەن بۆچوونی قووڵ و فراوانە و بەجەسارەت و دڵێكی مەزنەوە لە پيناو گەلەکەیەوە تيکۆشان دەکات. جیای لەم لایەنە هونەرمەند یان ڕۆشنبیر خاوەن پەرتوك و شعر و گۆرانیش بێت، دیارە کە ئەمانەش نرخی خۆیان هەیە، بەڵام لەڕاستیدا مرۆڤ ناتوانێ بە کەسانە بڵێ ڕۆشنبیر و هونەرمەندی گەل. كاتێك من ئەو شتانە دەڵێم سەیری مێژووی گەلان دەكەم، سەیری زۆرێک لەو ڕۆشنبیرە مەزنانە دەكەم، ئینجا  دەڵێم. نەك تەنیا شۆڕشی كرێكاران یان بۆژوازی، بەڵكو لە هەموو شۆڕشێكدا بەمشێوەیەیە. ئەمڕۆ هەر مرۆڤێكی كورد كە بڵێ من خاوەن بۆ چونێكم، دەبێ هەندێ ڕاستی ببینێ، ڕاستیە سەرەكیەكان چین؟ گەلەكەمان لە چ ڕەوشێكدایە، وڵاتەكەمان لە چ ڕەوشێكدایە، چ شتێك بۆ گەل پێویستە، دەبێ كەی ئەم شتانە ئەنجام بدرێن؟ ئەو كەسەی ئەو پرسیارانە لە خۆی نەكات، دەبێت كۆمەڵگە چ ناوێكیان لێ بنێت؟ ڕۆشنبیر بە نووسینی چەند پەرتووكێك یان هۆنەرمەندێک بە نووسینی چەند کۆمەڵە شێعريک، نەتوانێت لە چارەنووسی گەلەکەی تێبگات و وەك  تۆڵستۆی و گۆرگی و هۆگۆ و سارتەر و ڕۆشنبیرانی دیكە ڕۆل ببیێ، وەك ئەوان نەتوانێ كار بكەن ئەوا ناتوانن ببن بە ڕۆشنبیری گەلێك. ئەگەر دەخوازی وەكو ئەوان بن سەیری ئەوان بكەن كە چیان بۆ میللەتەكەی خۆیان كرد، ئێوەش وابكەن. لە مێژووی فەڕەنسەدا “جاندارك” هەیە و پێی دەڵێن قارەمانی نەتەوەیی، زۆر كەس هەن كە دەڵێن قارەمانی نەتەوەیش نییە و خۆی نەسووتاندووە، بەڵام بەسووتاوی دادەنێن. فەرەنسا لە سایەی ئەو قارەمانە بووە گەلێك. بەڵام لە شۆڕشی ئێمەدا دەتوانم بڵێم زۆر لە هەڤاڵانمان هەن كە خۆیان سووتاندووە، وەك شەهید فەرهاد قورتای و هەڤاڵانی، سەدان كەسی دیكەش خۆیان سووتاند. بەسەدانی دیكەش بۆ ئەوەی تەسلیم نەبن نارنجۆكیان بە خۆیاندا تەقاندەوە و پارچە پارچەبوون. ئێوە نیاز و داخوازی چەند لەمانەتان زانی؟ ئەگەر ئێوە شتێك لەسەر ئەوانە نەزانن و بڵێن ئێمە ڕۆشنبیر و هونەرمەندین، ئەوا قەلەڕەش پێتان پێدەكەنێت.

: بەدبەختی لەوەدایە ئەوانەی كە خۆیان بە ڕۆشنبیر ناوزەد دەكەن لە جیاتی تێگەیشتن لە ڕاستییەكانی گەلەكەمان، تا دوا ڕادە ئەم ڕاستییە چەواشەدەكەن و لە چاو و مێشك، بێبەری دەكەن. پێشكەوتنی زمانێكی دیماگۆژی و دوور لە ڕاستی ئەم مەترسیەی زیاتر كردووە. جووتیار و ڕەنجدەرێك كە نازانن قسەبكەن مایەی مەترسی نین، بەڵام ئەو زمانە دوور لە ڕاستیەی کە ڕۆشنبیرێك هەیەتی هەڵگری نەخۆشی ڕۆحی و هزرییە. بۆیە زۆر لەوە زیاتر كە وێنای دەكەین پیویستیمان بە لێكۆڵینەوەیە لەسەر ئەم بابەتە .

ڕۆشنبیر پێویستە خاوەن ڕۆحیەت و ویژدانێكی زیندووبێت لەپێناو بەرەو پێشبردنی كۆمەڵگە. بە واتایەكی تر كەسی ڕۆشنبیر زهین و رۆحی هەڵقوڵاوی بەهای ژیانن، كەسی ڕۆشنبیر خاوەن مۆڕاڵ و ڕێبوارێكی هەمیشەی ڕێگەی حەقیقەت و ئازادییە، ڕۆشنبیر كەسێكە كە بۆ ساتێك نازانێت ئارام گرتن چییە و چۆنە! كەسی ڕۆشنبیر هەمیشە ڕووبە واتای ژیان و تێكۆشانە. ڕۆشنبیر تەنیا لكاندنی وشەیەكی بۆش نییە بە پاش ناوی كەسەکان. كەسی ڕۆشنبیر هەڵگری ئەو ڕۆحییەتە بەرزەیە كە زۆر ترین و بەرفراوانترین خولقكاری لە كەسایەتی خۆیدا كردبێت، واتە زهین و گوتاری كەسی ڕۆشنبیر لەگەڵ كرداریدا یەكن نەك لێك دابڕاو.

ڕێبەر ئاپۆ لەمبارەوە دەڵێت: گرنگترین پێوانی مرۆڤ بوون یەک بوونی “زیهن، گوتە و كردارە”. رۆشنبیر، لای ئێمە ترسناكترین توێژ و چینی كۆمەڵگەیە. تەنانەت بە واتای ئەو تاكە دێت كە ویژدانی خۆی زۆر هەرزان فرۆشتووە. من بەم کەسانە ناڵێم ڕۆشنبیری ڕاستەقینە، بەڵكو پیان دەڵێم ڕۆشنبیری ساختە و تێكشكاوی سیستەمی داگیركەری.

كەسی ڕۆشنبیر ئەو هێزەی هەیە كە ئاڕاستەی كۆمەڵگە و مێژووی مرۆڤایەتی بگرێتە دەست،  كەسی ڕۆشنبیر بە هەر دوو دیوەكەدا دەتوانێت ڕۆڵی خۆی بگێڕێت، ڕۆشنبیری ئێمە بەهۆكاری ئەوەی لەژێر كاریگەری و سەرسامی بیری “ئۆریانتالیزمدایە” نە لە بوونی خۆ تێدەگات نە لە لێكەوتە خرابەكانی زهینیەتی خۆی لەسەر گەلەكەی، ڕوانینی ڕۆشنبیرانمان بۆ دوونیای ڕۆژئاوا وای لێكردوون كە هەم خۆیان هەم گەلەكەشیان عاشق بە ژیانی ڕەوەندی ئەوێبكەن!

ڕێبەر ئاپۆ دەڵێت: ئەوە لەكاتیكدایە كە ئەمریكا و ئەوروپا بەفەرمی و بەكرداری بە هەموو توانای مادی و مەعنەوی خۆیانەوە پشتگیری لە دوژمن و داگیركەرانی كوردستان دەكەن. كاتێك ئەمانە ڕاستی بنەڕەتین، ڕۆشنبیری كورد لەناوەوە و دەرەوەی وڵات دەتوانن لەسەر ئەم بنەمایە خۆیان پێناسە بكەن و بڵێن ئێمە چین و كێین و لەگەڵ كێ دایین و چۆن؟ دیسان ئەڵێم من ڕۆشنبیرێكم چل ساڵە لە دەرەوەی وڵاتم و نەچوومەتە ناو گەل و چەكیشم بەدەستەوە نەگرتووە. دەتوانم بڵێم لەناو ڕۆشنبیراندا كەسانێك هەن كە چەكیان هەڵگرتووە، هەرچەندە زۆر نزیكیش نین، بەڵام دیسان كاریگەریەكی مەزن لەسەر ئەو ڕووداوانەی كە لە كوردستاندا ڕوودەدەن دەكەن. من نوسەرێكم زیاتر لە سەدان پەرتووكم نوسیوە و زۆر وتارم پێشكەش كردووە. پێش هەموو شتێك بە ملیۆنان كەس بەدڵ و مێشك پەیوەستن بەمنەوە. ئەگەر من دەستبەرداریشیان بم، دیسان ئەوان دەستبەرداری من نابن، ئەمەش كاریگەری ڕۆشنبیرییە. ناتوانم زێدە خۆم بە گەورە دابنێم، باوەڕ دەكەم زۆر كەس ئەنجام لەم ڕاستیە هەڵدەهێنجنن. دەبێ مرۆڤ بە گوێرەی قۆناخ ڕێزی گەلەكەی بگرێ، هاوكات دەبێت ئەوەش بزانرێت كە گەل و شۆڕش بەیەكەوە گرێدراون.

هـ. ح