کاریگەرییە دەروونییەکانی شەڕ و ڕۆڵی میدیا
نەجیبە مەحموود
کاریگه‌رییه ده‌روونییه نه‌رێنییه‌کانی شه‌ڕ ده‌توانێت زۆر فراوان و هه‌مه‌جۆر بێت و کاریگه‌ری له‌سه‌ر تاک و کۆمه‌ڵگە هه‌بێت، هه‌ندێک له کاریگه‌رییه ده‌روونییه نه‌رێنییه‌کانی شه‌ڕ بریتین له:
درووستکردنی دڵه‌ڕاوکێ و سترێس بۆ ئه‌و که‌سانه‌ی که به‌شداری شه‌ڕ ده‌که‌ن یان له ناوچه جه‌نگاویه‌کان ده‌ژین، تووشی فشار و دڵه‌ڕاوکێ ده‌بن، مه‌ترسی له‌سه‌ر ژیان، دابڕان له خێزان و هاوڕێیان، ترس له برینداربوون یان مردن، و شایه‌تحاڵی به‌ئاگا هاتنه‌وه‌ی ترسناک و توندوتیژ ده‌بنه هۆی دڵه‌ڕاوکێ و فشاری توند.
هه‌روه‌ها زیادبوونی نه‌خۆشییه ده‌روونییه‌کان، شه‌ڕ ده‌توانێت تێکچوونه ده‌روونییه‌کان زیاد بکات وه‌ک خه‌مۆکی، دڵه‌ڕاوکێ، نه‌خۆشی فشاری دوای کاره‌سات، تێکچوونی خه‌و.
ئه‌م تێکچوونانه ده‌توانن کاریگه‌رییان هه‌بێت له‌سه‌ر کوالیتی ژیانی مرۆڤ به درێژایی ژیانی، وه‌ک کێشه له په‌یوه‌ندییه که‌سییه‌کان، کارایی کارکردن و کوالیتی ژیانی.
ده‌بێته هۆکاری زیادبوونی توندوتیژیی و نائه‌منی، شه‌ڕ ده‌توانێت توندوتیژیی و نائه‌منی له کۆمه‌ڵگە زیانلێکه‌وتووه‌کاندا زیاد بکات، له‌وانه‌یه خه‌ڵک شایه‌تحاڵی توندوتیژیی و کوشتن و وێرانکردنی ماڵ و ژێرخانی و له‌ده‌ستدانی که‌سه نزیکه‌کان بن، ئه‌م دۆخه ڕه‌نگه توندوتیژیی له‌ناو خێزان و له‌ناو کۆمه‌ڵگە و له‌ناو کۆمه‌ڵگه نێوده‌وڵه‌تییه‌کاندا زیاد بکات.
شه‌ڕ ده‌توانێت ببێته هۆی له‌ده‌ستدانی ناسنامه‌ی تاک و ده‌سته‌جه‌معی، له‌وانه‌یه مرۆڤه‌کان به‌ده‌ست گۆڕانی خێرا و له‌ناکاو له بارودۆخی ژیان و له‌ده‌ستدانی ماڵ و ژینگه‌ی ئاشنا و له‌ده‌ستدانی متمانه به‌خۆبوون و تواناکانیدا بناڵێنن.
بوونی شه‌ڕ ده‌بێته هۆی له‌ده‌ستدانی په‌یوه‌ندییه کۆمه‌ڵایه‌تی و خێزانییه‌کان، ڕه‌نگه مرۆڤه‌کان به‌هۆی دابڕان له خێزان و هاوڕێیان، کوژرانی که‌سه خۆشه‌ویسته‌کان، یان گۆڕانکاری خێرا له کۆمه‌ڵگادا په‌یوه‌ندییه‌کانیان له‌ده‌ست بده‌ن.
لیره‌دا میدیا، که ئه‌رکێکی ئه‌خلاقی و ئینسانی له ئه‌ستۆدایه، ده‌توانێت ڕۆڵێکی گرنگ بگێڕێت له ڕێگریکردن و که‌مکردنه‌وه‌ی کاریگه‌رییه نه‌رێنییه ده‌روونییه‌کانی شه‌ڕ له‌سه‌ر مرۆڤه‌کان.
بۆ ئه‌م مه‌به‌سته ده‌توانرێت چه‌ندین ستراتیژی به‌کاربهێنرێت، میدیا ده‌توانێت زانیاری درووست له‌سه‌ر شه‌ڕ و کاریگه‌رییه‌کانی بگه‌یه‌نێته کۆمه‌ڵگە، ئه‌م زانیارییانه پێویسته کاریگه‌رییه ده‌روونییه‌کانی شه‌ڕ له‌سه‌ر خه‌ڵک و پێکهاته‌کان له‌خۆ بگرێت بۆ ئه‌وه‌ی هۆشیاری گشتی زیاتر بێت و خه‌ڵک بتوانن تێگه‌یشتنێکی باشتر له بابه‌ته‌که به‌ده‌ستبهێنن.
هه‌روه‌ها میدیا ده‌توانێت یارمه‌تیده‌ر بێت له دابینکردنی سه‌رچاوه بۆ پاڵپشتی ده‌روونیی بۆ ئه‌و که‌سانه‌ی، که به‌هۆی کاریگه‌رییه ده‌روونییه‌کانی شه‌ڕه‌وه زیانیان به‌رکه‌وتووه، ئه‌م سه‌رچاوانه‌ی ده‌توانن ئامۆژگاری و سه‌رچاوه‌ی په‌روه‌رده‌یی سه‌باره‌ت به به‌ڕێوه‌بردنی فشار و دڵه‌ڕاوکێ له‌خۆ بگرن.
میدیا ده‌توانێت یارمه‌تیده‌ر بێت له به‌رزکردنه‌وه‌ی هۆشیاری گشتی سه‌باره‌ت به کاریگه‌رییه ده‌روونییه‌کانی شه‌ڕ، بۆ ئه‌مه‌ش به‌رنامه‌ی گفتوگۆی ته‌له‌فزیۆنی و ڕادیۆیی و بڵاوکراوه و بابه‌تگه‌لی په‌روه‌رده‌یی ده‌گرێته‌وه، که یارمه‌تی خه‌ڵک ده‌ده‌ن باشتر له‌و بابه‌ته تێبگه‌ن و ئاشنا بن.
میدیا ده‌توانێت به‌هاکانی ئاشتی و ته‌بایی به‌ره‌وپێش ببات و کۆمه‌ڵگه فێری چۆنیه‌تی مامه‌ڵه‌کردن له‌گه‌ڵ هه‌ڵاواردن و توندوتیژی بکات. ئه‌مه‌ش ده‌توانێت که‌شێکی هاوسه‌نگ و ئارام له کۆمه‌ڵگادا دروست بکات.
میدیا ده‌توانێت یارمه‌تیده‌ر بێت بۆ ئه‌وه‌ی ده‌ستڕاگه‌یشتن به سه‌رچاوه ده‌روونییه‌کان ئاسانتر بێت بۆ ئه‌و که‌سانه‌ی پێویستیان به یارمه‌تی هه‌یه، ئه‌مه‌ش بریتییه له پێدانی زانیاری ده‌رباره‌ی ناوه‌نده ده‌روونی و ڕاوێژکارییه‌کان، خزمه‌تگوزارییه‌کانی ئۆنلاین و ته‌له‌فۆن، و سه‌رچاوه‌ی دیکه‌ی هاوشێوه، به گشتی میدیا ده‌توانێت به‌ها به‌ره‌وپێش ببات به پێدانی زانیاری درووست، به‌ره‌وپێشبردنی هۆشیاری گشتی.
میدیاکان به پابه‌ندبوون به به‌رپرسیارێتییه‌کانیان و بڵاوکردنه‌وه‌ی ناوه‌ڕۆکی هاوسه‌نگ ده‌توانن خۆیان له بڵاوکردنه‌وه‌ی دیمه‌نه خه‌مناکه‌کان به‌هۆی باری ده‌روونی خه‌ڵکه‌وه بپارێزن.
بۆیه میدیا ده‌توانێت ناوه‌ڕۆکێک مامناوه‌ند بکات، که دیمه‌نی خه‌مناک و دڵته‌زێن له‌خۆ بگرێت، له‌بری ئه‌وه‌ی زۆر سه‌رنجیان له‌سه‌ر دیمه‌نه توندوتیژیی و ترسناکییه‌کان بێت، ده‌توانن سه‌رنجیان له‌سه‌ر ناساندنی چاره‌سه‌ر و کرده‌وه‌ی خێرخوازی و مرۆڤایه‌تی و هه‌روه‌ها چیرۆکی ئیلهامبه‌خش و سه‌رکه‌وتن بێت.
پێویسته میدیاکان ڕێز له تایبه‌تمه‌ندی که‌سه‌کان بگرن و خۆیان له بڵاوکردنه‌وه‌ی ئه‌و دیمه‌نانه به‌دوور بگرن که ڕه‌نگه زیان به ته‌ندرووستی ده‌روونیان بگه‌یه‌نن. پێویسته به وریاییه‌وه زانیاری که‌سی و تایبه‌تمه‌ندی مرۆڤه‌کان بپارێزن و خۆیان له بێڕێزی و گاڵته‌کردن به‌دوور بگرن.
پێویسته میدیاکان گرنگی به‌و ڕاستییه بده‌ن که دیمه‌نه دڵته‌زێن و کاره‌ساتباره‌کان ده‌توانن کاریگه‌ریی نه‌رێنی ده‌روونییان له‌سه‌ر باری ده‌روونی و سۆز و سۆزی مرۆڤه‌کان هه‌بێت.
بۆیه گرنگه که زیاتر هه‌ستیار بن له بڵاوکردنه‌وه‌ی ئه‌و جۆره ناوه‌ڕۆکه و له‌بری په‌ره‌پێدان و به‌هێزکردنی هه‌سته نه‌رێنییه‌کان، هه‌وڵبده‌ن له‌گه‌ڵ پسپۆڕانی ده‌روونناس و پسپۆڕانی بواری ته‌ندرووستی ده‌روونی کاربکه‌ن بۆ به‌رهه‌مهێنان و بڵاوکردنه‌وه‌ی ناوه‌ڕۆک، که یارمه‌تی ڕۆح و ئارامی مرۆڤه‌کان بدات، ئه‌م پیشه‌گه‌رانه ده‌توانن ئامۆژگاری و ستراتیژی بۆ به‌ڕێوه‌بردنی فشار و دڵه‌ڕاوکێ پێشکه‌ش بکه‌ن و یارمه‌تی خه‌ڵک بده‌ن باشتر ڕووبه‌ڕووی دۆخه سترێسییه‌کان ببنه‌وه.
Comments are closed.