Bölge ve Bağdat arasında yaşanan çatışmalarda çalışanların maaşları ne durumda?

HABER MERKEZİ

2023 yılı bitmek üzere ve tüm dünya 2024’e girmeye hazırlanıyor. Kürdistan Bölgesi’nde çalışanlar maaşlarının ödenmemesi nedeniyle zor zamanlardan geçiyor. İki ayda ödenen maaşlarının yanı sıra maaşlarda yaşanan kesintiler de çalışanların yaşamlarını giderek zorlaştırıyor. Bölge ve Bağdat hükümetleri, aralarında yaşanan farklı sorunlar nedeniyle çalışanların maaşlarının ödenmemesi konusunda birbirini suçluyor.

Kürdistan Bölgesi’nin yaşadığı kriz ile Bölge ve Bağdat arasında yaşanan çatışmalar, Kürdistan Bölgesi’nde çalışanların maaşlarının ödenmemesine ve ödenen maaşlardan da kesintiler yapılmasına neden oluyor. Kürdistan Bölgesi çalışanlarının 2023 yılındaki ödenmeyen 3 aylık maaşlarının akıbeti ise hala bilinmiyor.

Maaş ödemeleri ve çalışanların sayısı

Bölge ile Bağdat arasında yaşanan sorunlardan biri de Kürdistan Bölgesi’nde çalışanların sayılarının birbirini tutmamasıdır. Her iki hükümet de çalışan sayılarının birbirinden farklı olduğunu ifade ediyor. Bu durum iki hükümet arasında nihai ve esaslı bir anlaşmaya varılmasının önündeki en büyük engellerden biri haline geldi. Irak Hükümeti kendisine tebliğ edilen çalışan sayısını fazla bulduğunu belirterek bu kadar çalışanın maaşını ödemeye de hazır olmadığını söylüyor.

Kürdistan Bölgesi’nde çalışanların tam sayısı hala bilinmiyor. Ancak Kürdistan Bölgesi Hükümeti Maliye Bakanlığının açıklamalarına göre 1 milyon 251 bin 450 kişi maaş alıyor.

Maliye Bakanlığı, Kürdistan Bölgesi çalışanlarına aylık 913 milyar dinar ödendiğini açıkladı. Irak ve Kürdistan Bölgesi Mali Denetleme Komisyonunun raporunda da bu şekilde yer aldı ve rapor onaylandı. Yani Kürdistan Bölgesi Hükümetinin çalışanların maaşlarının ödenmesi için yıllık olarak 10 trilyon 956 milyar dinara ihtiyacı var.

Maliye Bakanlığına göre yıl içerisinde kendilerine ayrılan bütçe yaklaşık 5 trilyon dinar az gönderiliyor. Bu da Kürdistan Bölgesi çalışanlarının yaklaşık 6 aylık maaşlarının tutarına denk geliyor.

Bağdat’ın mali hakkı

Irak’ın 2023 yılı bütçe kanununda Kürdistan Bölgesi’nin payı yaklaşık olarak 16 trilyon 498 milyar dinar. Ancak Irak Hükümetinin Kürdistan Bölgesi’ne ayırdığı pay 6 trilyon 300 milyar dinar olarak ifade ediliyor.

Maliye Bakanlığının raporuna göre Irak Hükümeti 2023 yılında Kürdistan Bölgesi’ne yalnızca 4 trilyon 298 milyar dinar gönderdi. Raporda 3 trilyon 700 milyar dinarı kredi, 598 milyar dinarın da Kürdistan’a ayrılan bütçe olduğu ifade ediliyor.

Irak’ın 2023 yılı bütçe kanunun en büyük sorunlarından biri ‘gerçek maliyet’ti. Buna göre Kürdistan Bölgesi’nin 2023 yılındaki payının ayda 500 milyar dinarı geçmeyecek.

2023 yılında Irak’ın genel bütçe kanunu onaylandı. Bölge ile Bağdat, Kürdistan Bölgesi’nin mali payının gönderilmesi ve petrolün SOMO Şirketi aracılığıyla dağıtılması konusunda anlaşmaya vardı. Irak Hükümeti Kürdistan Bölgesi çalışanları için 3 defa 700 milyar dinar gönderdi.

2023 yılında çalışanlara yalnızca 9 tam maaş ödendi. Ekim, Kasım ve Aralık maaşları henüz ödenmedi. Kürdistan Bölgesi Hükümeti Maliye Bakanlığı dün bir açıklama yaparak 2023 yılı içerisinde 10 tam maaşın ödendiğini duyurdu. Ancak Maliye Bakanlığının bahsettiği onuncu maaş 2022 yılının Aralık ayına aitti.

Yeni kabinenin göreve başlamasının ardından 2019 yılının Temmız ayından 2023 yılının Aralık ayına dek 53 maaşın ödenmesi gerekiyordu. Ancak sadece 22 maaş ödendi. 2020 yılında ise 7, 2021 yılında ise 6 maaş tam ödenmedi. Yani Mesrur Barzani kabinesine çalışanlar için gönderilen 10 trilyon 986 milyar dinar çalışanlara dağıtılmadı. 2023 yılında ise Ekim, Kasım ve Aralık aylarının maaşları ödenmedi.

Kürdistan Bölgesi Maliye Bakanlığının raporuna göre Bölge çalışanlarının tümünün aylık maaş ödeme tutarı 913 milyar dinar. Bu durumda eksik 3 ayın maaş tutarı 2 trilyon 739 milyar dinar yapıyor. Kürdistan Bölgesi Hükümeti, maaşların Bağdat tarafından ödenmediğini iddia ederken Bağdat ise paranın Kürdistan Bölgesi Hükümetinde olduğunu söylüyor. Çalışanların 3 aylık maaş tutarının akıbeti ise hala bilinmiyor.

Kürdistan Bölgesi Hükümetinin 9’uncu kabinesi 53 aylık boyunca çalışanların yalnızca 22 ay maaşlarını ödedi. Neçirvan Barzani başkanlığındaki 8’inci kabine döneminde ise 23 aylık maaş ödemelerinin yalnızca üçte biri ödenmişti. 11 aylık maaşlar ise hala ödenmedi.

İç gelirler toplam ne kadar?

Bölge ve Bağdat arasındaki sorunlardan biri de Kürdistan Bölgesi’ndeki iç gelirlerdi. Şu anda da bu gelirlerin ne kadar olduğuna ilişkin kimse bilgi sahibi değil.

Kürdistan Bölgesi’nin iç gelir kaynaklarını gümrük, vergi, petrol ve trafikten elde edilen tutarlar oluşturuyor. Ancak bu kaynakların geliri hiç kimse tarafından bilinmiyor. Daha önce birçok parlamenter Kürdistan Bölgesi Hükümeti tarafından beyan edilen gelirin doğru olmadığını ve gerçek tutarın açıklanandan çok daha yüksek olduğunu söylemişti.

Son günlerde Goran Hareketi medyası, Kürdistan Bölgesi Hükümeti Maliye Bakanının Goran Hareketine bağlı olduğuna ilişkin bir rapor yayınladı. Raporda 2023 yılında bir aylık maaşların daha ödenebileceği kadar gelirin hazinede var olduğu kaydedildi. Ancak Kürdistan Bölgesi Hükümeti ödeme yapmadı.

Kürdistan Bölgesi Maliye Bakanlığı Goran Hareketine cevap vererek 2023 yılında aylık iç gelirlerin 320 milyar dinar olduğunu duyurdu. Bu tutarın 170 milyar dinarının bakanlık harcamalarına gittiğini ve geriye 50 milyar dinar kaldığı belirtildi.

İç gelirlerin aylık 320 milyar olması halinde 2023 yılının son 3 ayında toplam tutar 960 milyar dinar oluyor. Bu gelirle de çalışanların 1 aylık maaşları ödenebiliyor. Ayrıca bu gelir, Uluslararası İttifakın peşmergeler için ödediği 20 milyon dolara ek olarak ödeniyor.

Ancak Kürdistan Bölgesi Maliye Bakanlığı, tüm gelirin tamamının kullansalar dahi maaşların tamamını veremeyeceklerini söylüyor.

Tankerlerle petrol satışı devam ederken Kürdistan Bölgesi’nin iç gelirlerinin toplam tutarını hala hiç kimse bilmiyor.