Perşembe, 23 May 2019 – 09:55 DANA OMER / ROJNEWS
1’inci Dünya Savaşı’ndan sonra Osmanlı gibi işgalci bir devlet Ortadoğu’da yenilgiye uğrarken, yerine Fransa, İngiltere gibi ülkeler bölgeye geldi. Bu süreçte bölgedeki halk özgürlük için büyük direnişlere imza attı.
https://youtu.be/ljhcQfbr14k?t=58″>
Şêx Mehmud Hefid (Berzenci) 23 Mayıs 1919’da İngilizleri Süleymaniye’den çıkararak, Kürdistan hükümetini kurdu. Kürtlerin arasındaki parçalanmışlığı derinleşmesiyle Şêx Mehmud Berzenci’nin kurduğu hükümetin kurulmasından sonra İngiliz ordusu Süleymaniye’yi işgal etti.
Şêx Mehmud Berzenci, 1881 yılında Süleymaniye’ye bağlı Berzenci bölgesinde dindarlığıyla bilinen bir ailede dünyaya geldi. Baban müritlerinin iktidarı kaybetmesinden sonra Kürdistan’daki dini, toplumsal ve siyasi alanda liderlik Berzencilerin eline geçti. Berzenci İngiliz ve Arap saldırılarına karşı 1932 yılına kadar savaşarak direnişini sürdürdü ve daha sonra 9 Ekim 1956 yılında yaşamını yitirdi.
1908’da İttihat Terakki tarafından Musul’da gerçekleştirilen komploda babası Şêx Seid ve ağabeyi Şêx Mihemed’i kaybeden Şêx Berzenci, yönetim alanında ipleri eline alarak, 1918’de Süleymaniye’yi yönetmeye başladı.
Süleymaniye Üniversitesi Akademisyeni Dr. Ako Şiwan’ın ajansımıza verdiği bilgilerde, İngilizlerin Temsilcisi Mejer Neol, 12 Kasım 1918’de beş arkadaşıyla birlikte Süleymaniye’ye geliyor. Süleymaniye’ye geldikten bir gün sonra Süleymaniye’nin Sera Sınır Kapısı’nda aşiret liderlerini toplayan Mejer Neol, Şêx Mehmud Berzenci’yi lider olarak tanıtıyor ve Şêx Mehmud Berzenci, birkaç gün sonra yeni hükümeti kuruyor.
Şêx Mahmut Berzenci’nin 1918’de kurmuş olduğu birinci hükümet İngilizler ve Irak Kral’ı Faysal Abdullah’ın onayıyla Kürdistan yöneticisi oldu. Bu hükümet 12 Kasım 1918 ile 22 Temmuz 1919 tarihleri arası hüküm sürdü. 2.hükümet Şêx Berzenci’nin sürgünden Kürdistan’a dönmesiyle 10 Ekim 1922’de başladı ve Berzenci kendisini de Kürdistan Kralı olarak ilan etti. . İngilizlere bağımlı bir Kürdistan yapılanmasını asla kabul etmeyen Berzenci, üçüncü hükümeti de 11 Temmuz 1923’te kurdu.
Şêx Mehmud Berzenci’nin İngilizlerle olan ilişkilerine dikkat çeken Dr. Akok, “Şêx Mehmud İngilizlere hep şu soruları sorardı; ‘Hükümranlığın anlamı nedir ki beni bu bölgeye hükümran yaptınız? Ben hükümdarsam hükmettiğim bölgelerin sınırları nereye kadar uzanıyor?’ İngilizler Şêx Mehmud Berzenci’nin sorularını yanıtlamaktan kaçınıyordu. Şêx Mehmud Berzenci, İngilizlerin onun hükümdarlığını istemediğini, kendi çıkarlarına göre hareket edecek bir adam istediklerini anladı” dedi.
Şêx Mehmud Berzenci’nin İngilizlerle yaşadığı sorunlar nedeniyle, İngiliz temsilcisi Mejer Noel’in 21 Mayıs’ta Süleymaniye’yi terk ettiğini söyleyen Dr. Ako, “Noel’in Süleymaniye’yi terk etmesinden sonra Şêx Mehmud Berzenci İngiliz çalışanlarını alıkoyup, İngiltere bayrağını indirerek, Süleymaniye’de hükümetinin bayrağını göndere çekiyor. Birkaç gün sonra Bazyan geçidinde savaş çıkıyor. Çıkan ilk savaşı Şêx Mehmud Berzenci kazanıyor. Ancak asker gücü az olan Şêx Mehmud Berzenci daha sonra savaşı kaybediyor ve yaralı bir şekilde İngilizlerin eline düşüyor. İngilizlerin eline geçtikten sonra yargılanan Şêx Mehmud Berzenci, İngiltere’deki cezaevine sürgün ediliyor” ifadelerini kullandı.
Dr. Ako, Şêx Mehmud Berzenci’nin hem İngilizlerle olan sorunları hem de İngilizlerin müdahalesi nedeniyle aşiretlerin Şêx Mehmud Berzenci’nin yanında olmaması nedeniyle kaybettiğini belirtti.
Nuser Refiq Hilmi kitabında olaydan söyle bahsediyor, “Kabtn Bill adındaki İngiliz yetkili yanında götürdüğü tercüman ile aşiretlere şu soruları yöneltiyor. Aşiret üyelerinizin sayılarının ne kadardır? Kaç asker ve silahlarınız var? Silahlarınızı daha önce denediniz mi? Bu sorular ile aşiretlerin İngilizlere karşı çıkması durumunda ne kadar zarar verebileceklerini veya müttefik olması halinde ise ne kadar fayda sağlayabileceklerini ölçmek istedi. Ancak Berzenci’yi egemenlikleri altına almayacaklarını anlamışlardır”.
Dr. Ako, “Bölgedeki aşiretler Şêx Mehmud Berzenci’ye destek verseydi Kürtler haklarını elde edebilirdi. İngilizler, Pişder, Talabani, Caf ve bazı aşiretleri Şêx Mehmud Berzenci’den uzaklaştırdılar. Bu nedenle İngilizler kolaylıkla Şêx Mehmud Berzenci’nin üzerine gidebildiler. Günümüzde de aynı durum var. Buradaki partiler birlikte değiller ve halkla barış içerisinde değiller. İç cephe çok zayıf” şeklinde konuştu.
Şêx Mehmud Berzenci, hükümetini kurduktan sonra aşiret liderlerine ricada bulunarak İngilizlere karşı ortak hareket etmek istediğini söylüyor. Aşiretlerin çoğu Berzenci’nin talebine olumlu cevap vermiyor.
Şêx Mehmud Berzenci, Kürtler arasında bir güç dengesi oluşturamadığı için İngilizlerin saldırılarının önünü alamadı. Kürt aşiretleri de İngilizlerin taleplerini yerine getirerek Şêx Mehmud Berzenci’ye destek vermedi. Şêx Mehmud Berzenci’nin ilan ettiği hükümetin üzerinden 100 yıl geçti ancak Kürtler arasındaki parçalanmışlık devam ediyor.
Şêx Mehmûd Berzencî’nin yarılı olarak İngilizlerin eline düştüğü yer olan Derbendi Bazan daha sonra “Berde Qehreman” olarak değiştirildi. Berzenci’nin direnişinin üzerinden 100 yıl geçmiş olmasına rağmen Şêx Mehmud Berzenci’nin talebi hala yerine getirilmiş değil. Kürdistan’da hala işgalciler Berzenci dönemindeki İngilizler gibi Kürt halkını parçalamaya çalışıyorlar.
Şêx Mehmud Berzenci’nin Kürt halkının birliği için verdiği çabaları hala sonuç almış değil. Kürt Sanatçısı Kawis Axa, seslendirdiği “Şêxê min” isimli şarkıda Kürtler arasındaki parçalanmışlığa dile getiriyor.
(hb/eo)