Kanlı tahıl pazarlığı

Küresel gıda krizinin hissedilmeye başladığı bir dönemde savaş, can kayıpları ve göç eden çiftçiler göz ardı edilerek Rusya ve Ukrayna devletleri, Birleşmiş Milletler’in gözetiminde buğday satışı anlaşmasını imzaladı.

Ukrayna tahılının dünya piyasasına sevk edilmesini ön gören anlaşama ile 25 milyon tona yakın tahılın Dünya pazarına çıkması planlanıyor. Bu uzlaşma ile Rusya’nın da gübre ve gıda ürünlerini ihraç etmesinin önü açılacak.

Ukrayna ve Rusya ‘Tahıl Sevkiyatı Anlaşması’ için BM Genel Sekreteri Guterres’in gözetiminde  dün İstanbul’da bir araya geldi.  BM Genel Sekreteri Antonio Guterres,  Rusya Savunma Bakanı Sergey Şoygu ve Ukrayna Altyapı Bakanı Oleksandr Kubrakov başkanlığındaki heyetler anlaşmaya son şeklini vermek ve onaylamak için İstanbul’a gelmişti.  Heyetler arası görüşmeler ardından Avrupa saati ile 16:05’de anlaşmaya ulaşıldığını BM Genel Sekreteri Guterres kamu oyuna duyuruldu.

Devam eden Ukrayna savaşının yakın coğrafyasında yapılan anlaşma ile başta Ukrayna buğdayının en önemli alıcıları olan Afrika ülkelerine ihracının önü açılmış oldu. Rusya ise anlaşma ile gübre ve gıda ürünlerinin ihracında yaşadığı engellerin bir kısmını daha aşmış olacak.

Tahıl ticareti savaşanları bir araya getirdi

Ukrayna’nın Odessa bölgesindeki limanların depolama alanlarında bulunan 25 milyon tona yakın tahıl, Şubat ayından beri devam eden savaş yüzünden Karadeniz üzerinden sevk edilip piyasaya pazarlanamıyor. Bu durum başta Ukrayna’nın gönderdiği tahılın en büyük alıcısı Afrika ülkelerinde ciddi gıda krizini gündeme getiriyor. Olası anlaşma ile  hem Ukraynalı çitçilerin ürettiği tahıl satılacak hem de savaşan taraflar asgari bazı konularda bir araya gelmiş olacak.

Gemilerin geçişi sağlanacak

Tahıl koridoru oluşturulmasına dönük çabaların ilk amacı, Odessa başta olmak üzere mayınlar nedeniyle Ukrayna limanlarında sıkışıp kalan tahıl ve diğer gıda ürünleriyle yüklü gemilerin dünya pazarlarına açılmasını sağlamak. Denizlerdeki mayın nedeniyle sıkışan gemilerin yaklaşık 80 adet olduğu bildiriliyor. Bu gemilerin denize açılabilmelerini sağlayacak koridorun oluşması, silolarda alıcı bekleyen yaklaşık 25 milyon ton tahılın da dünya pazarlarına taşınması anlamına geleceği için önem kazanıyor. Pazarlığın en önemli ayaklarından birisini, gemilerin sorunsuz şekilde mayınlı alanlardan çıkabilmesi oluşturuyor. Rus donanmasının kuşatması altında olan çıkış bölgesi için Moskova’nın güvenli geçiş garantisi vermesi bekleniyor.

Anlaşma Ukrayna ile Rusya arasında olmayacak

Rusya, Haziran ayı ortalarından itibaren Karadeniz’deki deniz kuvvetlerini Ukrayna limanlarından ve Yılan Adası’ndan çekerek anlaşma için gerekli güvenceyi verebileceği mesajını vermişti. Ancak bununla beraber, anlaşmanın sadece Ukrayna tahıl ürünlerini değil Rusya’nın gıda ürünleri ve gübresini de içerecek şekilde bir paket haline getirilmesi şartını öne sürmüştü. Bunun yapılabilmesi için Rusya’ya yaptırım uygulayan ABD başta olmak üzere Batı ülkelerinin ikna edilmesi gerekti. Bu görevi üstlenen BM, küresel gıda krizinin önüne geçmek için Rusya’nın plana dahil edilmesi gerektiğini vurguladı ve sonuçta başarıya ulaştı. 24 Şubat’ta Ukrayna’ya savaş açan Rusya’ya uygulanan yaptırımlar, gübre ve gıda ürünlerinin satışını kapsamıyor. Ancak Rusya’dan mal satın almak isteyen ya da bu malı alıcılara ulaştırmak isteyen taraflar, bankacılık ve sigorta gibi işlemlere uygulanan yaptırımlardan çekindikleri için ticari anlaşma yapmaya yanaşmıyorlar. BM’nin girişimleri sonucu hem ABD hem de müttefik Avrupa ülkeleri Rusya ile yapılacak olası anlaşmalar önündeki bu engellerin kaldıracağına yönelik taahhütlerde bulundular. Rusya’nın tahıl ürünlerini ihraç etmesini kolaylaştırmak için BM ile Moskova arasında imzalanması beklenen mutabakat muhtırasının da yürürlüğe girmesi halinde Rusya’nın 2022 sonuna kadar 50 milyona yakın tahıl ürünü satabileceği belirtiliyor.

Belirlenen rotalar kullanılacak

Gıda koridorunun oluşturulmasıyla birlikte Ukrayna da tamamen kendi denetiminde olan Odessa, Pivdennyi ve Chornomorsk limanlarından tahıl ihracatına başlayabilecek. Anlaşmaya göre gıda yüklü kargo gemiler, kılavuz gemiler aracılığıyla mayınlı limanlardan Karadeniz’e ulaşacak ve önceden belirlenen rotalardan dünya pazarlarına taşınacak.

Bu süreçte Rusya’nın ateşkes uygulayacağı ve gemilerin güvenliğini tehlikeye atmayacağı belirtiliyor. Ancak Kiev yönetimi, Rus gemilerinin Ukrayna kara sularına hiçbir şekilde girmemesini istiyor.

Silah sevk edilemeyecek

Anlaşma, sevkiyatın güvenliği ve işlerliğinin İstanbul’da oluşturulacak bir koordinasyon merkezi tarafından gözlenmesini de içeriyor. Anlaşma ayrıca gıda koridorunu kullanan gemilerin kargolarının Türkiye tarafından oluşturulacak noktalarda Rusya’nın da katılımıyla denetlenmesini içeriyor. Rusya, Ukrayna’ya yük almaya gelecek kargo gemilerinin silah ve askeri malzeme taşımadığından emin olmak için bu denetimi istiyor.

Kaynak: Yeni Özgür Politika