Kürtlerin kapanmayan yarası: Enfal

Bugün Baas rejiminin Güney Kürdistan halkına karşı karşı gerçekleştirdiği ve 182 bin kişinin katledildiği Enfal katliamının 34. yıl dönümü. Bu katliamın amacı Kürt ulusunun kimliğini yok etmekti.

Arapça’da “fırtına” anlamına gelen Enfal, aynı zamanda Kuran’da geçen bir ayetin de adıdır. Enfal aynı zamanda Baas rejiminin Kürdistan’da 1988 yılında 23 Şubat’tan 6 Eylül’e kadar gerçekleştirdiği askeri operasyonların kod adıdır. Enfal operasyonu, dönemin Irak Cumhurbaşkanı Saddam Hüseyin’in akrabası ve Baas Partisi’nin Irak’taki Genel Sekreteri General Ali Hasan El Mecid tarafından yürütüldü. Kürtler tarafından “Kimyevi Ali” olarak bilinen El Mecid, Kürt katliamının ilk failiydi. Cahş, Fursan veya “Milli Savunma Birlikleri” olarak bilinen Kürt korucular da katliamda önemli rol oynadı. “Kürt sorununu çözümü ve Peşmerge’nin katledilmesi” için Irak’ın askeri, güvenlik ve sivil kurumları ile diğer tüm kaynakları El Mecid’in emrine verilmişti. Kürt kaynaklarına göre Enfal katliamında 182 bin Kürt öldürüldü.

Irak rejiminin katledilecek grupları belirlemesi 17 Ekim 1987’de yaptığı nüfus sayımında gerçekleşti. Kürt peşmerge tarafından kurtarılan alanlar ile rejim ordusunun kontrolü altındaki alanlar arasında fiili tampon bölge oluşmuştu. Ağustos 1987’de Irak Devrim Komuta Konseyi, nüfus sayımına katılmayanların asker kaçağı olarak kabul edileceği ve ölüme mahkum edileceğini ilan eden 160. Karar adında bir karar yayınladı.

14 Nisan, Güney Kürdistan’daki Enfal katliamının yıl dönümü olarak ilan edildi.

Enfal katliamında 182 bin kadın, çocuk, genç ve yaşlı yurttaş  katledildi. Ayrıca, Güney Kürdistan’ın farklı bölgelerinde yüzlerce köy yıkıldı ve binlerce kişi de yerinden edildi.

Enfal aşamaları

İlk aşama

Dola Cafayeti Enfali: 23 Şubat 1988 tarihinde dönemin Irak Savunma Bakanı Sultan Haşim önderliğinde, 20. ve 60. tugayların katılımıyla Baas rejimi tarafından saldırı başlatıldı. Saldırı, Dukan’a bağlı Sergelu, Bergelu, Dola Cafayeti köyleri, Dukan barajının doğusundaki Bingirde ilçesi, Dukan ile Süleymaniye şehirleri; Mawet ve Çuwartaş ilçelerine bağlı köylerde gerçekleşti. Bu yeni ve ağır saldırılarda birçok ilçe yıkıldı ve yağmalandı.

İlk aşama 19 Mart 1988 tarihine kadar sürdü. Asıl amaç, Dola Cafayeti’nin 20-30 köyünü yıkıp yağmalamak ve bu yerlerdeki Peşmerge güçlerinin üslerini işgal etmekti. Bu aşamda Sırdaş, Dukan, Serçınar, Qelaçıwalın ve Çıwarti ilçeleri sınırlarına kadar gelindi.

Bu bölgelerdeki insanların çoğu İran’a ve Süleymaniye’ye kaçtı.

İkinci aşama:

22 Mart 1988 tarihinde Qeredaxi, Tekiye ilçesi, Süleymaniye, Segrıme, Derbendıbaser, Qupî Qerax ve diğer birçok bölgede Enfal katliamının ikinci aşaması başladı. Bu ilçelerin köyleri ve merkezleri kuşatıldı.

Birkaç stratejik noktaya yönelik çok ağır kimyasal saldırılar başlatıldı. Bu aşamada bölgede yaşayan halk bir kez daha yerinden edilerek Süleymaniye’ye giden kesimin aldığı zarar arttı. Ancak Germiyan Bölgesi’ne sığınanların çoğu yakalandı ve kaybedildi.

Enfal’in ikinci aşaması 1 Nisan 1988’e kadar sürdü. Göç eden halkın çoğu tutuklandı ve yaklaşık 8 bin kadın, çocuk, yaşlı ve genç Kerkük yakınlarındaki askeri üsse (Tubzawe) götürüldü. Genç erkekleri ayırıp bilinmeyen yerlere götürüp ortadan kaybettiler. Geri kalan kadınları, çocukları ve genç kadınları hapsedip, yaşlıları ise Semawe (Nugre Selman) çölüne götürdüler. Birçoğu açlıktan, susuzluktan ve hastalıktan öldü ve cenazeleri zindandan dışarı atıldı.

Üçüncü aşama:

Kürt halkına yönelik en geniş ve kapsamlı saldırıların yaşandığı Enfal’in üçüncü aşaması 7 Nisan 1988’de Germiyan’ın üç ilçesinde başladı ve Xurmatu, Qadırkerem, Kıfri, Çemçemal, Têleku, Pêbaz, Sengaw, Tekiye ve Axceler ilçelerinin bir bölümüne yayıldı.

20 Nisan 1988 tarihine kadar devam eden bu aşamada, bölge halkına ve 5 bin köye büyük maddi ve manevi zararlar verildi. 14 Nisan 1988 tarihinde dört bölge eşzamanlı olarak yıkıldı ve yaklaşık 20 bin kadın, çocuk ve erkek Baas rejimi tarafından ele geçirildi. Bugün Kürt halkının en acı günlerinden biridir ve Enfal katliamı mağdurlarını anma günü olarak kabul edilir.

Dördüncü aşama:

Bu aşama 3 Mart’tan 8 Nisan’a kadar sürdü. Baas rejimi, üçüncü aşamada gerçekleştirdiği saldırılardan sonra da çok sayıda insanı öldürdü ve birçoğunu yerinden etti. Saldırılar Güney Kürdistan’ın Rêdar, Axcelar, Teqteq, Koyê, Germiyan, Esker ve Guptepey’in çeşitli köyleri de dahil olmak üzere diğer bölgelerinde devam etti.

Kimyasal saldırılar 3 Mart 1988’de Güptepe köyünde başladı. Bu köyde yaklaşık 300 kişi katledildi. Esker köyü ve Gulptepe, Eskender ve Heyderbeg bölgeleri de kimyasal saldırıların hedefi oldu. Irak ordusu bölge sakinlerini en küçük hareketine dahi izin vermedi.

Beşinci, altıncı ve yedinci aşamalar:

Enfal’in beşinci, altıncı ve yedinci aşamaları Rewandiz, Xelifan ilçesi, Xuşnaw, Duli Baliysan ilçesi, Duli Melekan, Dula Wert, Duli Hıran ve Sımaqel’de başladı. Saldırılar, 15 Nisan ile 26 Ağustos 1988 tarihleri ​​arasında gerçekleşti. Irak savaş uçakları tarafından Nazenin, Kamusk, Sipindare, Elilwe ve Sımaquli köylerine düzenlenen kimyasal saldırılar çok sayıda insanın ölümüne ve birçok hayvanın telef olmasına yol açtı.

Irak rejiminin Dola Balyisan ilçelerinde işlediği suçlar, bölgedeki yurttaşlara büyük zarar verdi. Hewlêr’de çok sayıda ilçe boşaltıldı ve ilçe sakinleri bölgeden taşındı. En büyük hasar, insanların yerinden edildiği Bıley ilçesinin köylerinde yaşandı.

Enfal’in sekizinci ve son aşaması:

Enfal’in son aşaması Behdinan’ın ilçelerinde başladı ve 25 Ağustos’tan 2 Eylül 1988’e kadar devam etti. Irak ile İran arasındaki savaşın sona ermesinin ardından Irak ordusu Behdinan’ın ilçelerini bombalamaya başladı. Enfal’in son aşamasında Irak ordusu Zaxo, Amediye, Şêxan ve Akrê ilçelerine önce bombalarla, ardından kimyasal füzelerle saldırdı . En ağır saldırı 24 Ağustos’ta 30 kilometrelik alanda Sıpindar’ın köyleri ve Gare Dağı’ndaki Qedpal’de yapıldı. Kullanılan silah sayısına göre ölü sayısı azdı ve bölgedeki peşmerge güçleri kendilerini savunmaya hazırlanıyordu. Yurttaşların hayvanları telef olurken,  su kuyuları da kurudu.

Her ne kadar Enfal’in baş sorumlusu Baasçı komutan Hesen Ali Mecid, Irak’ta gizlice yargılanıp 2010’da idam edilse de, uluslararası suç ortakları henüz tam olarak tespit edilemedi.

Enfal’de şehit olan 182 bin kişinin cenazesi Irak’ın merkezi ve Güneyinde 300 toplu mezara gömüldü. Kürdistan Bölgesi Yönetiminin kurulmasından 31 yıl geçmesine rağmen şimdiye kadar sadece 3 bin 737 cenaze ailelerine teslim edildi. Yaklaşık 179 bin cenaze henüz tespit edilemedi.

Enfal, 14 Nisan 2014 tarihinde Irak Parlamentosu tarafından soykırım olarak kabul edilse de uluslararası alanda henüz soykırım olarak tanınmamıştır.

Suçlular korunuyor

Kürdistan Bölgesi’nin 31 yıllık yönetimin ardından Enfal araştırması henüz başlangıç aşamasında ve kurbanların cenazeleri hala Irak çöllerinde. Enfal failleri Kürdistan Bölgesi Yönetimi tarafından korunuyor. Enfal’in soykırım olarak tanınması dahi henüz başlangıç aşamasında. Enfal mağdurlarının yakınlarının faillerin cezalandırılması talepleri ise devam ediyor.