Kazakistan’da son durum: ABD’den Rus askerleri uyarısı

Olaylar, geçen Pazar günü Kazakistan’da çoğu kişinin araçlarında yakıt olarak kullandığı LPG’nin fiyatının iki katına çıkmasıyla başlamıştı.

Hükümet, petrol fiyatlarındaki kotaların altı ay daha devam edeceğini söyledi. Ancak duyuru, hükümet karşıtı bir harekete dönüşen eylemleri durdurmadı.

Kazakistan polisi, ülkede üç gündür devam eden protestolarda onlarca göstericinin öldürüldüğünü açıkladı.

Polis sözcüsü Saltanat Azirbek, Almatı’da gece boyunca “devlet binalarına saldırı girişimi” olduğunu ve “onlarca kişinin etkisiz hale getirildiğini” söyledi.

İçişleri Bakanlığı, hükümet binaları ateşe verildiği gösteriler sırasında en az sekiz kolluk görevlisinin öldüğünü ve 2 binden fazla kişinin gözaltına alındığını duyurdu.

Perşembe gününden itibaren yüzlerce göstericinin bulunduğu kentin ana meydanına çok sayıda zırhlı personel taşıyıcı ve askeri birlik sevk edildi.

Görgü tanıları güvenlik güçlerinin meydana girişi sırasında silah seslerinin duyulduğunu aktardı.

Devlet televizyonu, Kazakistan Ulusal Bankası’nın tüm finans kurumlarını askıya almaya karar verdiğini bildirdi. Ülkede internet erişimi büyük oranda kapatıldı.

Kazakistan’da Telegram, Signal ve WhatsApp gibi mesajlaşma uygulamaları kullanılamıyor.

Eylem haberlerinin yer altığı iki internet sitesi kapatıldı.

ABD’den Rus askerleri uyarısı

ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Ned Price, Kazakistan’a gönderilen Rus askerlerinin olası insan hakları ihlallerini ve Kazakistan’da kurumların devralınmasına zemin hazırlayacak her türlü eylemi yakından izledikleri uyarısında bulundu.

Sözcü Ned Price, “Amerika Birleşik Devletleri ve tüm dünya olası bir insan hakları ihlalini yakından izliyor. Ayrıca Kazakistan’da kurumların devralınmasına zemin hazırlayabilecek her türlü eylemi takip ediyoruz. ” dedi.

Protestolar nasıl başladı?

Eylemleri tetikleyen petrol zengini Mangistau’da LPG fiyatlarına zam yapılması oldu. Mangistau başta olmak üzere ülkenin birçok bölgesinde motorlu araçların yüzde 90’dan fazlası LPG ile çalışıyor.

Doğal kaynaklar açısından zengin olan ülke, ihracat karşılığı daha fazla kâr ettiği gerekçesiyle hidrokarbon ürünleri yurt dışına pazarlıyor ve bu da ülke içinde fiyatların artmasına yol açıyor.

Yeni yılda akaryakıt fiyatlarındaki artışı protesto gösterileriyle başlayan olaylar, Çarşamba günü Nazarbayev aleyhinde sloganlar atan göstericilerin Almatı ve diğer kentlerde kamu binalarını basması ve ateşe vermesiyle tırmandı.

Gösterilerin başladığı petrol zengini Mangistau bölgesindeki Zhanaozen kentinde 2011 yılında, güvenlik güçleri, maaşlarının artırılması ve çalışma koşullarının iyileştirilmesi talebiyle greve giden petrol işçilerinin eylemine müdahale etmiş, 14 kişi yaşamını yitirmişti.

Bu müdahalenin, Kazakistan’ın 1991’de Sovyetler Birliği’nden bağımsızlığını kazanmasından sonra ülkede yaşanan en kanlı olay olduğu bildiriliyor.

Tokayev olaylara ilk yanıtında, kabinesini feshetti, akaryakıt fiyatlarındaki artışı geri çekti ve hala Nazarbayev’in elinde tuttuğu etkili bir güvenlik makamının kontrolunu devralma gibi adımlarla eski liderle arasına mesafe koymaya çalıştı. Ancak bu adımlar, öfkeli kalabalıkları yatıştırmaya yetmedi. Protestocular, Nazarbayev’in ailesi ve müttefiklerini, 19 milyon nüfuslu ülke yoksul kalmaya devam ederken kendi birikimlerini dev boyutlarda arttırmayı sürdürmekle suçluyor.

Nazarbayev 2019 yılında cumhurbaşkanlığını bıraktı ancak hem kendisi hem ailesi güvenlik birimlerini idare eden makamları ve kendi adını taşıyan başkent Nur-Sultan’daki siyasi yapıyı kontrol etmeye devam etti. Nazarbayev olayların başlamasından sonra ortada görünmezken, herhangi bir açıklama da yapmadı.

Rus askerlerinin ülkeye hızlı şekilde konuşlandırılması, Kremlin’in eski Sovyet ülkesindeki nüfusunu güç yoluyla koruma isteğinin bir yansıması olarak görülüyor. 2020 yılının sonlarından bu yana Moskova, halk ayaklanmasına karşı Belarus liderine destek çıkma, Azerbaycan ve Ermenistan arasındaki savaşı sona erdirmek için müdahale etme ve Batı’da ciddi boyutta endişe uyandıracak şekilde Ukrayna sınırına asker yığma gibi adımlar attı.

Bununla birlikte, Reuters’in haberinde, Kazakistan’a asker göndermenin Moskova açısından bir risk de taşıdığı yorumu yapılıyor. Bu adımın, Kazak yetkililerin Rusya’nın gücüne bağımlılığını gözler önüne serebileceğine ve Moskova’nın bu hamleyle protestocuları da daha alevlendirebileceğine dikkat çekiliyor.

Ekonomi uzmanı Tim Ash, protestocuların Kazak olduğuna işaret ederek, “Tokayev bu kişileri Rus askerleriyle bastırmaya çalışacak. Moskova için bu iyi bir görüntü olmayacak” sözleriyle durumu değerlendirdi.