Güney Kürdistanlı kadınların siyaset ve yönetimdeki yeri

Kadınlar, temel hakları için yıllardır mücadele ediyor. Kadınların bugün siyasetteki ve yönetim erkindeki gözle görülür varlığı bu mücadelenin bir sonucu olarak karşımıza çıkıyor.

Kürt kadınları da bu mücadeleden kopuk değil. Kürt kadınları her zaman toplum içerisinde görünür olmak ve ulusal mücadele yerini almak için çabalamıştır. Bu mücadele, Kürdistan’ın her bir parçasında gelişmiştir.

Bugün Rojava’da Kürt kadınları insanlık tarihinin en karanlık çetesi olan DAİŞ’e karşı insanlığı savunma sembolüne dönüşmüştür. Doğu Kürdistan’da yükselen ‘Jin, Jiyan, Azadî’ sloganı ise evrensel bir slogana dönüşmüş ve kadınların kurtuluş mücadelelerinin bir sembolü haline gelmiştir.

Kuzey Kürdistan’da ise kadınlar faşizmin tüm saldırılarına karşı direnişi geliştiriyor. Kürt kadınları, Türk devletinin kirli amaçlarına ulaşmalarını engellemek için her an bir mücadele halindedir.

Güney Kürdistanlı kadınlar da tarihi eskilere dayanan bir mücadeleye sahiplik ediyor. Bu mücadele kimi zaman toplumsal değişimler kimi zaman ise ulusal meseleler temelinde geliştirilmiştir.

Ancak Güney Kürdistanlı kadınların tarihi eskilere dayanan mücadelelerine ve 1990’lı yıllardan bu yana bir Kürt yönetimi oluşmasına rağmen kadınların siyasette ve yönetimde istenilen düzeyde yer alamadığı görülmektedir.

Kadınlar karar alma mercilerindeki yeri

Raporlar ve araştırmalar Kürdistan Bölgesi’nde kadınların karar alma mercilerindeki varlığı oldukça zayıf. Bu durum ne Kürdistan Bölgesi Hükümeti’nin plan ve programlarına alınmış ne de partiler için önemsenecek bir konu haline gelmiştir.

Kürdistan Bölgesi Parlamentosunun ilk seçimleri 1992 yılında yapıldı. 2009 yılında Kürdistan Bölgesi’nin seçim yasasında değişikliklere gidildi. Seçim yasasındaki değişikliğe rağmen kadın parlamenter sayısı düşük olmaya devam etti. Yasada yapılan değişikliğe göre parlamentodaki kadın kotası yüzde 25’ten yüzde 30’a çıkarıldı. Yasada söz konusu kadın kotası belirlenmemiş olsa muhtemelen kadın parlamenter sayısı çok daha düşük tutulacaktı.

Kürdistan Bölgesi Parlamentosu 5’inci dönem seçimlerinin sonuçlarına göre 1 milyon 508 bin 928 oy kullanıldı. Seçimde 272 bin 892 kadın oy kullanırken bu sayı oy kullanan seçmen oranının yüzde 15’ine tekabül ediyordu. Seçimde 100 kişilik parlamentoya 32 kadın girmeye hak kazandı.

Parlamentoda iç çalışma, doğal kaynaklar, maliye, savunma vb. konular için oluşturulan komisyonlarda ise ya kadın sayısı çok az ya da hiçbir kadın yer almıyor.

Kürdistan Bölgesi Hükümeti’nin Başbakanlık Konseyinde (Başbakan ve yardımcıları) kadınların temsil oranı yüzde 0.

Kürdistan Bölgesi hükümetlerindeki bakanlıklardan bir veya iki tanesi her zaman kadınlar tarafından yönetilmiştir. Bakanlıklar konusunda herhangi bir kota belirlenmemiştir.

Yerel yönetimlerde de kadınların oranı oldukça düşük seviyelerde. Yerel Yönetimler Yasasında kadın oranının hiçbir zaman yüzde 25’in altına düşmeyeceği ifade edilmektedir. Bununla beraber Kürdistan Bölgesi tarihinde hiçbir kadının vali olamadığını hatırlatmakta fayda var.

Hewlêr ve Süleymaniye’deki hükümete bağlı kurum ve kuruluşların neredeyse tamamı erkekler tarafından yönetilmektedir. Yapılan araştırmalar Süleymaniye’deki kurum ve kuruluşların yüzde 75’i, Hewlêr’dekilerin ise yüzde 87’sinin erkekler tarafından yönetildiğini gösteriyor.

Hükümet verilerine göre Kürdistan Bölgesi’nde sağlık ve eğitim sektöründe çalışan kadın oranı çalışan erkek oranını geçiyor. Fakat kadın oranı bu iki sektörde fazla olmasına rağmen idari bölümlerde yetki yükseldikçe kadın oranının düştüğü görülüyor.

Diplomaside de kadınlara yer verilmiyor. Kürdistan Bölgesi adına Bağdat veya başka ülkeleri ziyaret edenler heyetler ve başka ülkelerin heyetlerini karşılayanlar arasında kadınlara yer verilmiyor.

2019 yılından bu yana Kürdistan Bölgesi ile yaşanan sorunları çözmek için Hewlêr’den Bağdat’a 25 ziyaret gerçekleştirildi. 25 defa gerçekleştirilen ziyaretlerde kadınların temsil oranı yine yüzde 0’da kaldı.