Irak panoraması: Boykot, saldırılar, kriz ve seçimler
HABER MERKEZİ
Irak’ta 2023 yılı geçmiş yıllara oranla çok büyük ve etkili olaylara sahne olmadı. Ancak siyasi, ekonomik ve toplumsal alanlarda yaşananlar geride derin izler bıraktı. 2023 yılında yaşanan en trajik olay Hemdaniye’de yaşanan yangın felaketi olurken en etkili siyasi olaylar ise Helbusi’nin Irak Parlamento Başkanlığından alınması ve Sadr Hareketinin Irak il genel meclisi seçimlerini boykot kararı oldu.
Muhammed Şiya Sudani Başbakanlığındaki Irak, 2023 yılına sakin bir siyasi ortamda girdi. Sudani hükümeti açısından sene başındaki ilk önemli gelişme Amerikan doları karşısında Irak dinarının düşürülmesi hamlesi oldu.
Ocak ayında Amerika, Irak ve Türkiye’deki kaçak dolarların önüne geçmek için pazara girerek Irak Merkez Bankasına müdahale etti. Dolar kaçak yollardan ülke dışarısına çıkarıldığı için 100 dolar 170 bin dinara tekabül ediyordu. ABD’nin dolara müdahalesi ile birlikte dinarın dolar karşısında değerinin düşmesi ülkede ekonomik krizin baş göstermesine neden oldu. Yaşanan ekonomik krizin etkisiyle pazardaki fiyatlar hızlı bir şekilde yükselişe geçti. Sudani hükümeti doları denetime almaya çabalasa da başarılı olamadı.
Amerika yıl içinde Irak bankalarına yaptırım uyguladı. Sorunun çözümü noktasında Bağdat ve Amerika bir araya geldi. Görüşmelerin ardından Birleşik Arap Emirlikleri ve Waşington’un önümüzdeki yıl Irak’a dolar göndermesi kararına gidildi. Yapılan görüşme ve alınan kararların adından dolar dinar karşısında değer kaybetti.
Şubat ayında Diyala kentine bağlı Ceyliye köyünde iki aile arası yaşanan sorunlardan kaynaklı büyük bir katliam gerçekleştirildi. Katliamda 11 kişi katledildi. Olay daha sonra siyasi bir davaya dönüştü. Çünkü ailelerden biri Sünni iken diğeri ise Şia’ydı.
Mart ayında Irak Parlamentosu seçim yasasında yapılan değişiklikleri onayladı. Yapılan seçim yasasının değişikliği ile birlikte Irak il genel seçim oylamasının elektronik bir ortamda yapılmasına karar verildi. Bu karar siyasi taraflar arasında tartışmalara ve eylemlere neden oldu.
19 Mart’ta İran ve Irak arasında bir güvenlik anlaşması imzalandı. Yapılan anlaşmaya göre, Kürdistan Bölgesi topraklarında bulunan Doğu Kürdistanlı siyasi partiler silahsızlandırılıp üçüncü bir ülkeye deki kamplara gönderilecek.
Irak Hükümeti, Doğu Kürdistanlı güçleri sınırlardan uzaklaştırarak boşaltılan bölgelere askeri noktalar kurdu. Yine Kürdistan Bölgesi İran arasındaki sınır hattı boyunca Sınır Muhafızları Birlikleri yerleştirdi.
Mayıs ayında Irak’ın bir çok kentinde gösteriler düzenlendi. Gösterilerde, hükümetin maaşların artırılması yönünde verdiği sözleri yerine getirmesi istendi. Ancak sonrasında maaşların artırılması sözünün sadece seçimler için geçerli olduğu gerçekte böyle bir durumun olmadığı ortaya çıktı.
Temmuz ayında Kuran’ının yakılmasını protesto etmek amacıyla Bağdat’ta bulunan İsveç Büyükelçiliği önünde bir araya gelen Sadr Hareketi üyeleri elçilik binasını ateşe verdi. Yaşanan olaylar üzerine İsveç Büyükelçiliğinin Bağdat’tan çıkarılmasına kararı verildi. İsveç’in Bağdat Büyükelçiliğinin kapatılmasının ardından Irak’ın İsveç Büyükelçiliği kapatıldı.
Ağustos ayında Amerika’ya bağlı bir gücün bölgede konuşlanmasının ardından bir kez daha Amerikan güçlerinin Irak topraklarındaki varlığı gündeme geldi. İran destekli Iraklı silahlı gruplar, Amerika’nın bölgedeki hareketliliğine karşı çıktı. Silahlı gruplar, Amerika’nın bölgedeki planlarına hayata geçirmek için bölgedeki etkisini artırmak istediğini iddia etti. Ancak Amerika bu iddiaları ret ederek sadece güç değişimi olduğunu söyledi.
26 Eylül akşamı Musul kentine bağlı Hemdaniye ilçesinde bulunan bir düğün salonunda çıkan yangında 122 kişi yaşamını yitirirken onlarcası yaralandı. Yaşanan olay tüm dünyada tepkilere neden oldu. Yapılan soruşturmanın ardından yangının kaza sonucu meydana geldiği ortaya çıktı. Yangından sonra Hewlêr’e kaçan düğün salonu sahibi gözaltına alındı. İşin ilginç noktası ise yangına ait görüntülerin daha sonra silinmesi oldu.
7 Ekim’de İsrail Hamas savaşı başladı. Irak, Suriye ve Lübnan’daki silahlı gruplar İsrail saldırılarına karşı Hamas’a destek verdi. Bu çerçevede Irak İslami Direniş Hareketi oluşturuldu. Irak’taki silahlı grupların çatı örgütü olan bu hareket Irak, Suriye ve Kürdistan Bölgesinde bulunan Amerika’nın askeri üslerine yönelik saldırılar düzenlendi.
Pentagon’dan yapılan açıklamaya göre 17 Ekim’den bu yana Amerika’nın Suriye ve Irak’ta bulunan üslerine yönelik 102 saldırı düzenlendi. Yapılan saldırılarda 65 Amerikan askeri yaralandı.
Irak İslami Direniş Hareketi yaptığı açıklamada, yaptıkları eylemleri Hamas’a destek amaçlı yapıldığını, Amerikan üslerine yönelik saldırılarının devam edeceğini bildirdi.
Ekim ayında Zigar kentinde Ömer ve Rumeyda aşiretleri arasında kavga çıktı. Yaşanan kavga sonrası birçok kişi öldükten sonra Iraklı yetkiler ve Ali Sistani olaya el koydu.
Irak Dürüstlük Komisyonu, kötü yönetim, yolsuzluk suçlamaları ve ihlaller doğrultusunda ülkedeki üst düzey 34 yetkili ve yüksek rütbeli kişi hakkında gözaltı ve tutuklama kararı aldı.
Kasım ayında Sadr Hareketi lideri Muqteda El Sadr Irak il genel meclislerini boykot edeceklerini duyurdu. Sadr’ın boykot çağrısından sonra Sadr taraftarları, bir çok kentte alanlara çıkarak siyasi parti binalarına saldırdı.
11 Kasım’da Irak Parlamentosu İletişim ve Ulaştırma Bakanlığı Korek şirketi ile olan ulusal ve uluslararası tüm ilişkilerini durdurmak kararı aldı.
14 Kasım’da Irak Federal Mahkemesi Irak Parlamento Başkanı Helbusi’yi görevden aldı. Helbusi’nin görevden alınması üzerine yeni başkan seçimine kadar parlamento başkan yardımcısı parlamento başkanlığına getirildi. Irak il genel meclis seçimlerinden sonra yeni parlamento başkanın seçilmesi bekleniyor.
21 Kasım’da Irak cezaevlerinde tutuklu bulunan İran vatandaşı 14 mahkumun iki ülke arasında imzalanan ‘mahkumların nakledilmesi’ anlaşması kapsamında İran’a iade edildi.
8 Aralık’ta ABD’nin Bağdat’ta bulunan büyükelçiliğine füzelerle saldırı düzenlendi. Sudani saldırıyı kınadı. Saldırı sonrası ABD’nin Haşdi güçlerini hedef alması ve 5 kişinin öldürülmesi Sudani’yi zor durumda bıraktı.
16 Aralık’ta Irak il genel meclis seçimlerinin sadece güvenlik güçleri ve iç göçmenlerin oy kullandığı özel oylaması yapıldı. 18 Aralık’ta genel il meclis seçimleri gerçekleştirildi. Seçim komisyonun paylaştığı verilere göre seçimlere katılım % 41 ile sınırlı kaldı.
2023 yılında işgalci Türk devleti yüzlerce kez Irak ve Kürdistan Bölgesini yasaklı silahlarla bombaladı. İşgalci Türk devletinin saldırılarında onlarca sivil katledildi.
Irak Hükümeti ve Kuzey ve Doğu Suriye Özerk Yönetimi’nin koordinasyonuyla 2023 yılı boyunca Hol Kampı’ndan binlerce Irak yurttaşı DAİŞ çetesi ve ailesi Irak’a getirildi.
Irak Göç ve Göçmenler Bakanlığı, 2023 yılı boyunca Irak ve Kürdistan Bölgesinde bulunan göçmen kamplarını boşaltma kapsamında binlerce kişiye ekonomik destek sunarak topraklarına geri dönüşleri sağladı.
Irak il genel meclisi seçimlerinde sonra siyasi arenada suların ısınması bekleniyor. Özellikle Kerkük Valiliğine kimin seçileceği herkes açısından merak konusu. Kerkük valiliği Kürtlerin mi olacak yoksa diğer çevrelerin mi ?