Irak’ta siyasi kriz eşiği ‘bağımsız’ parlamenterlerle aşılır mı?
H. Yekta EREN
Irak’ta derinleşen siyasi ve ekonomik kriz, 7 aydır cumhurbaşkanın seçilememesi ve hükümetin kurulamamasından dolayı daha da derinleşti. Sadr Hareketi ve Koordinasyon Çerçevesi aylardır karşılıklı restleşmelerle hükümet kurulamadı. İki ittifak gücü de şimdi hükümetin kurulması için umudu parlamentoda bulunan “Bağımsız” parlamenterlere bağladı. Siyasi kriz aşılmadan sadece bağımsız parlamenterlerle hükümet kurulur mu kurulmaz mı da önümüzdeki gönlerde görülecek.
Irak’ta siyasi belirsizlik sürüyor, taraflar çözüme kavuşturmadığı sorunları kısır döngü tartışmalar etrafında konuşuyor. Irak’ta hükümetin kurulamaması, ekonomik ve siyasi krizin derinleşmesiyle beraber, ülkeyi zor günler bekliyor. Irak’taki belirsizlikten yararlanan Türkiye, bölgede karışıklık yaratmak, sorunları derinleştirip, rol kapmak istiyor. Siyasi istikrarsızlığın yaşandığı bir dönemde Türkiye 17 Nisan’da Kürdistan Bölgesi’ne yönelik saldırı başlattı, Irak da eş zamanlı Şengal’e saldırdı. Şengal saldırılarının arkasında Türkiye ve KDP’nin olduğu belirtildi. Irak’ın içinde bulunduğu siyasi krizi derinleştirecek ve çözümden uzaklaştıracak girişimlerin Türkiye tarafından yürütülmesi bölgenin geleceği açısından da ciddi riskler barındırıyor.
KDP’NİN TUTUMU KRİZİ DERİNLEŞTİRDİ
Türkiye’nin müdahalesi, KDP’nin tutumu Irak’taki siyasi krizin de kördüğüme neden olduğu da bir gerçek. Yıllardır var olan teamüller KDP ve Türkiye tarafından bozulunca Irak’ta Cumhurbaşkanı seçilemedi, krizi derinleştirdi, tarafları kutuplaştırdı ve çözüm gücü gün geçtikçe azaldı. Irak’ta 2003’ten beri Cumhurbaşkanı Kürdistan Yurtseverler Birliği’nin (YNK) gösterdiği aday Cumhurbaşkanı aday seçiliyordu ancak KDP’nin de aday çıkarması ve kendi adayının kazanması için karşı bir tarafta ittifak içinde yer alması krize neden oldu.
SADR’DAN AÇIKLAMA
Hükümet kurma girişimleri günler sonra Sadr Hareketi lideri Mukteda es-Sadr, Twitter üzerinden yaptığı bir açıklamayla tekrar gündeme geldi. Sadr, hükümeti kurmak için muhaliflerine (Koordinasyon Çerçevesi) verdiği 40 günlük sürenin sonlandığını açıkladı. Koordinasyon Çerçevesi’nin ülkedeki siyasi çıkmazı çözmek için bir girişim ilan etmesinden bir gün sonra, hükümeti kurmak için “bağımsız” parlamenterleri işaret eden Sadr, hükümet kurma planını açıkladı.
BAĞIMSIZ PARLAMENTERLERİN TUTUMU
Hükümetin kurulması için önemli bir aktöre sahip olan “Bağımsız” parlamenterler, Irak parlamentosundaki en önemli iki Şii parlamento bloğunun iki girişimi hakkında net bir tavır açıklamadılar. Ancak “Bağımsız Irak Koalisyonu” Koordinatörü bağımsız parlamenter Hüseyin Arbab, yaptığı bir açıklamada, “Bağımsız temsilciler, iki gün içinde siyasi tıkanıklık ve önerilen girişimler konusundaki görüşlerini sunacaklar” dedi. Her iki girişime dair de bağımsızların tavrı hakkında yorum yapmaktan kaçınan Arbab, hükümete katılma ve yönetici pozisyonlarda bulunma olasılığı konusunda bağımsız milletvekilleri arasında farklı görüşlerin olduğunu dile getirdi.
KAÇ BAĞIMSIZ PARLAMENTER VAR?
Irak Danışma Konseyi Başkanı araştırmacı Ferhad Aladdin, Irak parlamentosundaki bağımsız gruplara dikkat çekti. Twitter üzerinden açıklama yapan Aladdin, “Sorumluluk bağımsızlara aittir” dedi. Aladdin, bağımsızların seviyelerini tanımlarken, “Gerçek ve hakiki bağımsız; sayıları 7’den az, Şii Koordinasyon Çerçevesi’ne bağlı bağımsızlar; sayıları 10” dedi. Ferhad Aladdin ayrıca, Mukteda es-Sadr liderliğindeki “Vatanı Kurtarma İttifakı”na bağlı bağımsızların sayılarının 7 ila 10 arasında değiştiğini söylerken, “Bağımsız partizanlar var ve bunlar bir parti veya şahsiyet tarafından finanse ediliyor. Sayıları 24 ile 30 arasında değişmektedir” ifadelerini kullandı.
Şİİ BLOKLARDAN BAĞIMSIZ PARLAMENTERLERE ÇAĞRI
İki Şii blok olan Koordinasyon Çerçevesi ve Sadr Hareketi de bağımsızlara, aralarından hükümet oluşumunda yer alacak isimleri seçme çağrısı yaptı. Koordinasyon Çerçevesi girişimi, herkesin tek bir diyalog masasına oturmasını şart koşarken, Sadr ise, “Koordinasyon Çerçevesi” içerisindeki muhaliflerle her türlü diyalog yolunu kesti. Öyle ki Sadr, bağımsız temsilcileri ittifakına katılmaya ve onlara bir hükümet kurmaları için daha fazla alan vermeye çağırdı. Irak siyasi çevreleri, Koordinasyon Çerçevesi’nin ve Sadr Hareketi’nin bağımsızları koalisyona çekme çağrısının, neredeyse tüm bağımsız temsilcilerin Şii bileşene ait olduğu mantığından kaynaklandığını belirtti. Dolayısıyla farklı bileşenlerden oluşmaları halinde onları, iki bloktan birinin içerisine almanın daha kolay olduğu belirtildi.
HÜKÜMET KURMAK İÇİN YENİ SENARYOLAR
Dışlanan tek blok, Kürt iş insanı Şasvar Abdulvadid liderliğindeki Kürt “Yeni Nesil” bloğu oldu. Aynı çevreler, bağımsız temsilcileri iki bloktan herhangi birine katılmaya çekme girişimlerinin onları bir abraya dönüştüreceğine inanıyor. Öte yandan durum, iki çatışan ittifaka bölünmüş Şii evin yanı sıra Irak’taki siyasi sürecin yaşadığı krizin derinliğini yansıtıyor. Sadr Hareketi, 10 Ekim 2021’de yapılan ve 75 milletvekilinin açıklandığı seçimlerin sonuçlarından bu yana ulusal çoğunluk hükümeti kurma arayışında. Rakibi olan Koordinasyon Çerçevesi, Komisyon tarafından açıklanan sonuçlara göre, tüm güçlerinin önemli bir kaybıyla karşılaştı. Muhammed el-Halbusi ve Hamis el-Hancar liderliğindeki Sünni Siyade (Egemenlik) İttifakı ile Mesud Barzani liderliğindeki Kürdistan Demokrat Partisi’ni (KDP) içeren Sadr’ın üçlü ittifakı, KDP’nin cumhurbaşkanlığı adayı aracılığıyla bir hükümet kurmaya çalışmıştı. Ancak üçlü ittifakın tüm girişimleri başarısız oldu ve 3 parlamento oturumu boyunca Koordinasyon Çerçevesi, YNK ve Sünni Azm Hareketi, “siyaseti atıl hale getiren üçte ikilik sorununa” yol açtı. Sadr, 40 günlük süre içinde hükümet kurma mühleti verdiği muhaliflerini utandırmaya çalışırken, iki Şii partinin bağımsızlara başvurması, her iki tarafın da yeni bir hükümet kuramaması anlamına geliyor. Bu da mevcut hükümete istisnai yetkiler verirken daha uzun süre iktidarda kalma ihtimalinin de önünü açıyor.