KDP seçim kanununun değiştirilmesine neden karşı?

Kürdistan Bölgesi’nde yapılacak parlamento seçimlerine beş aydan az bir süre kaldı. Kürdistan Bölgesi’ndeki partiler seçim kanununun düzenlenmesi konusunda şu ana kadar uzlaşmaya varamadılar. Çoğu parti, seçim yasasının yeniden düzenlenmesi ve çoklu seçim bölgesinden yana olsa da KDP mevcut sistemin değiştirilmesini istemiyor.

Kürdistan Bölgesi Hükümeti ve Bölge Parlamentosu’nun kurulmasından bu yana parlamento beşinci döneminde. Ancak halk seçimlerin sorunsuz geçtiğine hiçbir zaman inanmadı. Parlamenterler de halkın endişelerine cevap olamadı.

Seçim kanununda yedi kez değişiklik yapılmış olsa da şu ana kadar eksiksiz ve kapsamlı bir kanun yapılamadı. Bu konuda eksikliği gidermek için Kürdistan Bölgesi parlamentosundaki tüm gruplar seçim kanununu özünden değiştirme konusunda hemfikir olsa da KDP 1992’de çıkarılan kanunu aynen sürdürmek ve mecliste çoğunluğu elinde tutmak istiyor. Bu nedenle seçim kanununun değiştirilmesine karşı çıkıyor.

Kürdistan Bölgesi’nde seçim tarihi

1991 raperininin ardından Baas rejimi, Güney Kürdistan şehirlerinden ve idari kurumlarından çekildi. Bu durum bölgede yasal ve idari bir boşluk yarattı. Bu sebeple Kürdistan Cephesi öncülüğünde hakimler, avukatlar, insan hakları aktivistleri ve Kürdistan Cephesinde yer alan siyasi partilerin temsilcilerinden oluşan 15 kişilik özel bir komisyon kuruldu.

Komisyon 23 Aralık 1991 ile 28 Ocak 1992 tarihleri ​​arasında çeşitli toplantılar yaptı. Daha sonra Kürdistan Cephesi’nin öncülüğünde bir kanun tasarısı sunuldu. 28 Nisan 1992 tarihinde Kürdistan Cephesi tarafından 1 sayılı kanun olarak 1992 Irak Kürdistan Parlamento Seçim Kanunu kabul edildi.

Kürdistan Bölgesi’nde ilk parlamento seçimleri 19 Mayıs 1992 tarihinde yapıldı. Seçim kanununa göre, her partinin parlamentoda sandalye elde edebilmesi için yüzde 7 oy alması gerekiyordu. İlk seçime yedi farklı liste katıldı.

Kürdistan Bölgesi seçim kanununda değişiklik

Şu anda parlamentonun beşinci hükümetin dokuzuncu dönemi olmasına ve 1992 tarihli 1 sayılı seçim kanunu yedi kez değiştirilmesine rağmen seçimlerin öngörülen sürede gerçekleşmesi, hilelere son verilmesi ve tüm tarafların ve bileşenlerin haklarının korunması için tam ve kapsamlı bir seçim kanununu düzenlenemedi.

Seçim kanununun kabul edilmesi üzerinden 30 yıl geçti. Güney Kürdistan’daki partilere göre (KDP hariç), mevcut kanun Kürdistan’daki sosyal ve siyasi durumu karşılayamıyor. Bu sebeple parlamentoda bulunan farklı partilerin grupları ve bağımsız parlamenterler 28 Şubat 2022 tarihinde, seçim kanununda değişiklik öngören 26 maddelik tasarıyı Kürdistan Bölgesi Parlamentosu Başkanlığına sundu.

Bu da seçim kanununun sekizinci kez değiştirilmesi anlamına gelmektedir. Irak parlamentosu ise 2003’ten bu yana beş seçim kanunu çıkardı.

Şu anda yürürlükte olan ve önerilen kanun arasındaki farklar;

Tekli seçim bölgesinden çoklu seçim bölgesine

Partilerin seçim kanununda değiştirilmesini istediği maddelerden biri dokuzuncu maddedir. Buna göre taraflar, Kürdistan Bölgesi’nin Hewlêr, Süleymaniye, Duhok ve Halepçe olmak üzere dört seçim bölgesine ayrılmasını öneriyorlar.

İşte KDP ve kotasının düzenlenmesine karşı çıktığı madde budur. KDP, Kürdistan Bölgesi’ndeki seçimlere eskisi gibi tek seçim bölgesiyle girilmesini istiyor. Bu nedenle, ‘Kürdistan Bölgesi coğrafi sınırlarının dört bölgeye bölünecek kadar geniş olmadığı’ bahanesini öne sürüyor.

KDP ve kotasının bir diğer bahanesi de seçim kanununun değiştirilmesine vakit olmadığı ve seçimin zamanında yapılması gerektiğidir.

YNK ve diğer partilere göre ise Irak parlamento seçimlerinde olduğu gibi Kürdistan Bölgesi de çoklu seçim bölgesine geçerse, KDP parlamentodaki sandalyelerin çoğunluğunu kontrol edemeyecektir.

Bağımsız Parlamenterler

YNK, Yekgirtû ve Adalet Topluluğu, Irak parlamento seçimleri gibi Kürdistan Bölgesi Parlamentosu’nun altıncı dönem seçimlerinde de, herhangi bir partiye üye olmayan (bağımsız) kişilerin de seçimlere katılmabilmesini, adaylığa destek için bin seçmenin imzasından oluşan bir listeyle başvuru yapılabilmesini önermektedir.

Kota Sandalyeleri

KDP ile diğer partiler arasında anlaşmazlık yaşanan diğer bir nokta da kota (bileşen) sandalyeleri. Kürdistan Bölgesi Parlamentosu’nda 11 sandalye bileşenler için belirlenmiş durumda. Parlamentodaki bu sandalyeler birçok siyasi konuda, KDP’nin politikalarını desteklemektedir. Bu durum, diğer partileri kota sandaleyelerinin seçilme yönteminin değiştirilmesini talep etmeye yöneltmiştir. KDP ise bunu kabul etmiyor.

Kürdistan Bölgesi Parlamentosu’nda sadece Türkmen ve Hıristiyanlar kota sandalyesine sahiptir. Ancak Êzidi, Zerdüşt ve diğer gruplar parlamentoda temsil edilmiyor. Önerilen değişiklikte partiler 11 kota sandalyesinin seçim bölgeleri arasında şu şekilde dağıtılmasını istediler;

Türkmen kotası (bileşenleri): Beş sandalye (Hewlêr için üç, Süleymaniye için iki)

Hristiyan kotası (bileşenleri): Beş sandalye (Hewlêr için bir, Duhok için iki ve Süleymaniye için iki)

Ermeni kotası (bileşenleri): Duhok için bir sandalye

Bölge Seçim ve Referandum Komisyonu

Seçim kanununda değişiklik öngören kanun tasarısında, Kürdistan Bölgesi Seçim ve Referandum Komisyonu’nunda herhangi bir değişiklik öngörülmüyor. Ancak komisyonun olduğu gibi kalması sorunsuz olduğu anlamına gelmemektedir. Yeni Nesil Hareketi komisyonda kendi temsiliyetini talep ediyor. Komel ve Yekgirtu da komisyondaki temsiliyetlerine karışılmasını istemiyor.

Seçim ve Referandum Komisyonu, Kürdistan Bölgesi Parlamentosu’na bağlı organlardan biridir. 4 Sayılı Kanununa göre Bağımsız Seçim ve Referandum Komisyonu resmi olarak 23 Aralık 2014 tarihinde göreve başladı. Kanuna göre komisyonun yasal süresi iki yılı aşkın süredir dolmuş durumda.

Bu komisyon kurulduğu sırada Kürdistan Bölgesi’nde bağımsız bir seçim komisyonu yoktu. O dönem Kürdistan Bölgesi’ndeki seçim işlerini Irak Seçim Komisyonu yürütüyordu.

Kanunda “bağımsız” bir kurum olarak adlandırıldı. Doğrudan parlamentonun içinden seçilmektedir.Kürdistan Bölgesi Parlamentosu’nda güvenilir olan komisyonun üyeleri parti üyelikleri temelinde aday gösterilmektedir.

Bölge Seçim ve Referandum Komisyonu yedi yıllık sürede sadece iki sorumluluğunu yerine getirdi. İlki 25 Eylül 2017 tarihinde Kürdistan Bölgesi’nin bağımsızlığı için yapılan referandum sürecinin yönetimi. İkincisi ise 30 Eylül 2018 tarihinde yapılan Kürdistan Bölgesi Parlamento seçim sürecini yönetmek. O seçimde YNK, Goran Hareketi ve Yekgirtû büyük bir hile yapıldığını belirtmişti.

Seçim yapılacak mı?

Kürdistan Bölgesi Devlet Başkanı Neçirvan Barzani, altıncı parlamento seçimlerinin tarihini 1 Ekim 2022 olarak belirledi. Ancak partilerin seçim kanununun değiştirilmesi talebi ve KDP’nin seçimlerin eski kanuna göre yapılmasında ısrarcı olması sebebiyle seçimlerin zamanında yapılamayacağı söyleniyor.