Nebard Kerim: Bölge Hükümeti ekonomisini acilen güçlendirmeli – II

SÜLEYMANİYE

Akademisyen ve Ekonomi Uzmanı Dr. Neberd Kerim, Irak Hükümetinin Kürdistan Bölgesi Hükümeti üzerindeki baskısının her geçen gün arttığını ifade ederek Kürdistan Bölgesi Hükümetinin ekonomisini acilen güçlendirmesi gerektiğini söyledi.

Akademisyen ve Ekonomi Uzmanı Dr. Neberd Karim, ajansımızla yaptığı röportajın ilk bölümünde Kürdistan Bölgesinin ekonomik durumu, Irak Federal Mahkemesinin Kürdistan Bölgesi çalışanlarının maaşlarına ilişkin kararları ve Kürdistan Bölgesi’nde yaşanan sorunların hükümetin özellikle ekonomik alanda anlaşamayan iki parti tarafından kötü yönetilmesinden kaynaklandığına ilişkin değerlendirmelerde bulunmuştu.

Dr. Nebard Kerim ile gerçekleştirdiğimiz ikinci bölümünde, Kürdistan Bölgesi’nin ekonomik durumu, çalışanların maaşları ve maaşların ödeme sisteminin nasıl olacağını değerlendirdi.

Akademisyen ve Ekonomi Uzmanı Dr. Nebard Kerim, bölgede biyometrik sistem ve çalışanların maaşlarının dağıtımına yönelik ‘Hesaplarım’ uygulamasına ilişkin açıklamalarda bulundu.

Kürdistan Bölgesi Hükümeti kısa süre içinde tüm çalışanları için kart hazırlayabilir mi?

Öncelikle Irak Hükümet ve özellikle de Maliye Bakanlığının, şu anda asıl çözüm olan maaş kartlarının oluşturulması dahil çalışanların maaşlarını destekleyecek bir anlaşmaya varması gerekiyor. Çünkü bunun için gerçekten çok az zaman var. İkincisi, Kürdistan Bölgesindeki maaşlı çalışanların bir kısmının kartı var, birçoğunun ise kartı yok. Kürdistan Bölgesi Hükümetinin biyometrik listesinin CD’si var. Kürdistan Bölgesi’nin biyometri ve çalışanlarının bordrolarını oluşturduğu programa güvenilebilir veya banka kartları oluşturulabilir. Bu, Kürdistan Bölgesi Hükümetinin çok zamanını alacak. Çünkü biyometrik sistem Kürdistan Bölgesi’nin tüm çalışanlarını kapsıyor.

Kürdistan Bölgesi’nde 200 bin çalışana açılan ‘Hesabım’ projesi vardı. Şimdi ne oldu?

Federal Mahkeme kararlarına ve Maliye Bakanlığının ifade ettiğine göre “Hesabım” projesi diye bir şey yok. Çünkü Kürdistan Bölgesi Hükümetinin tüm çalışanlarının bilgilerinin elektronik ortamda Federal Banka’ya devredilmesi talep ediliyor. Ancak “Hesabım” projesi Federal Banka’ya gönderilmedi. Federal Banka TBI, Reşid Bankası, Rafideyn Bankasıdır. Bu nedenle “Hesabım” projesi iptal edildi. Ama bundan faydalanıp elektronikleşme için kullanabiliriz. Bu bankanın 200 bin çalışanın verilerini üç bankaya doğrudan gönderip onlara banka kartı vermesi çok daha anlamlıdır.

Bahsettiğiniz üç bankanın şubelerinin açılmasının yurttaşlara faydası ne olacak?

Eğer her üç banka da Kürdistan Bölgesi’nde şubelerini açarsa, bu kesinlikle Kürdistan Bölgesi yurttaşlarına dünya çapında mali fayda sağlayacaktır. Çünkü her yıl kredi ödemesi, avans ödemesi, proje, tarım, evlilik ve daha birçok hizmet sağlıyorlar. Dolayısıyla Kürdistan Bölgesi çalışanlarının yanı sıra güvenlik güçleri çalışanları da bu bankalardan yararlanabiliyor. Örneğin emekli olan bir Irak Hükümeti çalışanı bu bankalardan 30 milyon çekebiliyor.

Federal Mahkemenin kararları çalışanların çıkarına olabilir ama gelecekte Kürdistan Bölgesi için tehlikeli olabileceği söyleniyor. Bu konuda ne düşünüyorsunuz?

Olumlu yönleri var ama olumsuz yönleri de var. Kürdistan Bölgesi’ne yönelik çok tehlikeli planlar da var. Sonuç olarak Kürdistan Bölgesi’nin mali sistemi ve maaşları artık Kürdistan Bölgesi Hükümetinin kontrolünde olmadığı için bunun Irak’ın anayasasını değiştirmek için kullanılma ihtimali yüksek. Çünkü Irak’taki tüm Arap partileri Kürdistan Bölgesi’nin küçültülmesi konusunda hemfikir. Özellikle bağımsız ekonominin ilanı ve referandum sonrasında Kürdistan Bölgesi’nin yeniden yapılandırılması gerektiği Iraklı taraflar açısından netleşti.

Irak Hükümetinin Kürdistan Bölgesi üzerindeki baskısı her geçen gün artıyor. Federal Mahkeme sadece alanın daraltılması konusunda çalışmıyor. Gelecekte Irak’ta anayasasında Kürdistan Bölgesi adına hiçbir şey kalmaması için değiştirilmesi yönünde çok kötü şeyler yapılacağını düşünüyorum.

Bağdat’ın ilerleyen süreçlerde Kürdistan Bölgesi’nin tüm mali ihtiyaçlarını karşılayacak düzeyde bir sorumluluk üstleneceğini düşünüyor musunuz?

Irak Hükümeti tarafından kurulan ve başta Maliye Bakanlığı olmak üzere Kürdistan Bölgesi Hükümetine gönderilen Mali Denetim Kurulunun, Kürdistan Bölgesi’nin tüm mali dosyalarını denetlemeye yönelik çalışmalar yürüttüğüne inanıyorum. Şu anda Mali Denetleme Kurulu, Irak Maliye Bakanlığı ve Irak Petrol Bakanlığı, petrol şirketleriyle yeterli düzeyde petrol sözleşmesi imzalamış durumda ve Kürdistan Bölgesel Hükümetinin de bazı borçları bulunuyor. Çünkü Kürdistan Bölgesi Hükümetinin 30 milyar dolarlık borcunun olduğu unutulmamalıdır. Irak Hükümeti ile imzalanan mali anlaşmaların gereklerini kim yerine getirecek? Mesela Kürdistan Bölgesi Hükümetinin Irak’a 20 milyar dolar maaş borcu var. Irak Hükümeti, Kürdistan Bölgesi Hükümetinin borcunu ödemesi gerektiğini söylüyor.

Şimdi Bağdat’ın Kürdistan Bölgesi’ne karşı aldığı bu kararlarla karşılaştırıldığında hükümetin sorumluluğu nedir, ekonomik alanda kendisini nasıl organize etmelidir?

Bana göre Kürdistan Bölgesi için en iyi şans Kürdistan Bölgesi Hükümetinin erken seçime gitmesidir. Kürdistan Bölgesi’nde meşru bir hükümetin hayata geçebilmesi için güçlü ve iyi bir parlamentoya sahip olmamız gerekiyor. Kürdistan Bölgesi Hükümetinin kurumları resmi olarak kurulup hukuki meşruiyete kavuştuğunda, ekonomik yönü güçlendirmek adına insanların aklına ilk gelen şey ekonomik boyut oluyor. Kürdistan Bölgesi ekonomik açıdan kendisini çeşitlendirilmeli ve gelir getiren tüm sektörler geliştirilip güçlendirilmelidir.

Tarım, turizm, sanayi ve yatırım güçlenirse Kürdistan Bölgesel Hükümetinin geliri daha iyi olabilir. Kürdistan Bölgesi Hükümeti, Ulusal Ekonomi Fonunun hükümetlere şart koştuğu 2014 yılından bu yana iki güzel şey yaptı. Irak Hükümeti on yıldır maliyetleri düşürmeye ve inşaatları sınırlamaya çalışıyor ancak başarısız oldu. Kürdistan Bölgesi Hükümeti bu iki alanda iyi iş çıkardı.

Peki Kürdistan Bölgesel Yönetimi bu iki noktayı yerine getirdiyse neden Kürdistan Bölgesel Hükümetinin harcamaları azalması gerekirken milyarlarca dinar artıyor?

Çok doğru. Hükümet, her yıl yüzlerce çalışanın öldüğünü, emekli maaşlarını kaldırdığını, tüm bakanlıkların bütçesini düşürdüğünü ve üst düzey yetkililerin maaşlarını düşürdüğünü söylüyor. Bu durumda tüm parametrelere göre ücret harcamalarının 100 milyar dinardan fazla azalması gerekirken, tam tersine 100 milyar dinardan fazla arttı. Bu, insanların üzerinde düşündüğünde gerçekten skandal olabilecek bir kavramdır.

Kürdistan Bölgesi’nin durumunu olumlu mu, olumsuz mu görüyorsunuz?

Bu, yaşanan tüm tatsızlıkların ardından nasıl bir zihniyetin ortaya çıkacağına bağlı. Eğer aynı zihniyetle devam edilirse hayal kırıklığı olur. Nitelikli bir grubun ortaya koyacağı iyi ve kapsamlı bir projeyi yaşama geçirirlerse gerçek bir değişim yaşanır. Ayrıca Kürdistan Bölgesi coğrafi olarak gelir açısından iyi bir yerdir. Kürdistan Bölgesi’nin tüketiminin çok düşük olduğunu ve harcamalarının 900 milyar dinar olduğunu da unutmamak gerekir. Ekonomi sektörünü iyi yönetecek bir zihniyetler güçlü bir sektörün ortaya çıkacağına inanıyorum.

jd