Irak Parlamentosu cumhurbaşkanlığı seçimlerinde ‘üçte iki’ sorunu ile karşı karşıya
Irak parlamentosunda gerçekleşecek olan cumhurbaşkanı seçimi için yapılacak oylamaya milletvekillerinin üçte ikisinin katılması gerekiyor.
Irak’ta Sadr Hareketi lideri Mukteda es-Sadr, 2005’te yapılan parlamento seçimlerinden sonra hükümetlerin kuruluş ilkesini kırma ısrarını sürdürüyor. 2005-2014 arasında yapılan ilk 3 seçimden sonraki hükümetler, ülkedeki 2 mezhep ve 1 etnik bileşeni (Şii-Sünni-Kürt) temsil eden bloklar arasındaki uzlaşı ilkesine göre kuruldu. Bu hükümetler büyük ölçüde birbirine katı bir şekilde bağlı bulunan bloklardan oluşuyordu.
Şii’ler ve Sunniler kuruluştaki kararlarının tersini savunuyor
Irak’ta yürürlükteki anayasanın yazımında başarılı olan Kürtler ve Şiilerin güçlü partileri arasında yapılan koalisyon ışığında kurulan ilk hükümet (İbrahim el-Caferi hükümeti) gösterdiği başarılara rağmen uzun ömürlü olmadı. 2005’te yazımı tamamlanan anayasa referanduma sunuldu. Kürtlerin ve Şiilerin çoğunluk oylarıyla (yüzde 82) anayasa kabul edildi. Sünni Araplar ise o dönem Kürtlerin ve Şiilerin talebi olan federalizmin anayasada yer alması başta olmak üzere çeşitli sebeplerden dolayı referanduma katılmadı. Bugün ise Sünnilerin dile getirdiği aynı talep Şii çoğunluk tarafından reddediliyor.
Sadr ‘ulusal çoğunluk’ hükümetini kurmaya çalışıyor
Mezhepler ve etnik gruplardan bağımsız bir Sünni listeye liderlik eden Şii politikacı İyad Allavi’nin 2010’da mezhepler ve etnik gruplardan bağımsız bir hükümet kurma girişiminin başarısız olmasının ardından Sadr 2018’de çoğunluk hükümeti kurdu. Bugün ise ikinci kez hükümet kurma girişiminde bulunan Sadr ‘ulusal çoğunluk’ olarak isimlendirdiği bir hükümet kurmaya çalışıyor.
Sadr’ın bu girişiminin başarılı olacağını gösteren birçok faktör bulunuyor. Zira Sadr, Sünnilerin çoğunluğunu temsil eden Takaddum (İlerleyiş) Partisi ve Azim Koalisyonu ile Kürtlerin çoğunluğunu temsil eden Mesud Barzani liderliğindeki Kürdistan Demokrat Partisi’ni (KDP) kendi tarafına çekmeyi başardı.
KDP’nin cumhurbaşkanı seçimi oylamasında ‘üçte iki’ sorunu ile karşılaması bekleniyor. Sadr’ın öncülük ettiği ‘ulusal çoğunluk hükümeti’ girişimi, Meclis Başkanlığı seçimi sınavını başarıyla geçti. Nitekim Muhammed el-Halbusi ilk meclis oturumunda yapılan oylamada Sadr Hareketi, Takaddum Partisi, Azim Koalisyonu ve KDP’nin oyları ile Meclis Başkanı seçildi. Meclis başkanı seçilebilmek için 155+1 oy gerekirken, Halbusi 200 milletvekilinin oyunu aldı. Ancak cumhurbaşkanı seçimiyle ilgili husus farklılık arz ediyor.