Dünyada ve Kürdistan Bölgesi’nde okuryazarlık oranı

Birleşmiş Milletler 8 Eylül’ü Dünya Okuma Yazma Günü olarak belirlemiştir. Bugün, okuma yazma oranının azaltılmasına yönelik Eğitim Bakanlıklarının gerçekleştirdiği Uluslararası Kongresinde belirlendi.

Geri kalmış yoksul ve gelişmekte olan ülkeler başta olmak üzere birçok ülkede okuryazarlık oranı düşük. Bu durum bu ülkelerde yaşayan insanların yaşamlarını etkiliyor. Bu yüzden dünya ülkelerinin çoğu okuryazarlık düzeyini yükseltmek istiyor ve bu çerçevede attıkları çeşitli ulusal adımlarla okuryazarlığı teşvik ediyor.

Birçok sivil toplum kuruluşu insanları okuma yazma öğrenmeye zorlamak için çalışmalar yapıyor. Çünkü okuma yazma bilmeyi; yoksulluğu azaltma, ölüm oranlarını düşürme, nüfus artışına bir sınır koyabilme, barış ve demokrasinin gelişmesi ve doğanın korunmasının temeli olarak görüyorlar.

Birleşmiş Milletler 8 Eylül’ü Dünya Okuma Yazma Günü olarak belirlemiştir. Bugün, okuma yazma oranının azaltılmasına yönelik Eğitim Bakanlıklarının gerçekleştirdiği Uluslararası Kongresinde belirlendi. Bu kongre 8-19 Eylül 1965 tarihleri arasında İran’ın başkenti Tahran’da düzenlendi. UNESCO kongreden bir yıl sonra 8 Eylül’ü Dünya Okuma ve Yazma Günü olarak ilan etti. Bu yıldan sonra her yıl UNESCO düzenlediği çeşitli etkinliklerle uluslararası topluma okuma yazma hakkının insani bir hak ve tüm eğitim süreçlerinin temeli olduğunu hatırlatıyor.

Kimlere okuryazar olmayan deniliyor?

12 yaşına gelmiş, okuma, yazma ve saymayı bilmeyen ve herhangi bir okuldan veya eğitim kurumundan eğitim almamış kişilere okuryazar olmayan deniyor.

Son 50 yılda okuma yazma bilmeyen kimsenin kalmaması için büyük bir çaba gösterilse de okuma oranının düşüklüğü küresel bir sorun ve 750 milyondan fazla kişinin bu haktan yoksun olduğu tahmin ediliyor. Bu ülkelerden biri olan ABD’de okuma yazma bilmeyenlerin sayısı 32 milyon.

UNESCO geçen yıl yayınladığı bir raporla korona virüsün dünya genelinde yayılması ve okulların kapanmasıyla birlikte 24 milyon kişinin artık okuyamama ihtimalinin olduğunu açıkladı. Bu sayının 11 milyonunu genç kadın ve kızlar oluşturuyor. Raporda ayrıca bu sorunun çözümü ve büyümemesi için daha fazla adımın atılmasına ihtiyaç olduğu belirtildi.

Dünyada okuma oranı

Ülkelerdeki okuryazarlık oranının tespiti tüm ülkelerin UNESCO’ya gönderdiği raporlardaki ve nüfustaki farklılıklar sebebiyle kolay olmasa da anket ve gözlemlere göre dünya genelinde 15 yaşından küçüklerde okuryazarlık oranının yüzde 86.3 olduğu söylenebilir. 15 yaş ve üstü erkeklerin okuryazarlık oranı yüzde 90, kadınların ise yüzde 82,7.

Bazı ülkelerde bu oranlar farklılıklar gösterebiliyor. Gelişmiş ülkelerde okuryazarlık oranı yüzde 96’lara ulaşırken, geri kalmış ülkelerde yüzde 65’lerde kalıyor.

Kürdistan’da okuryazarlık durumu

Kürdistan topraklarında devam eden kriz, savaş ve çatışmaların toplumun yaşam koşulları ve özellikle de okuryazarlık oranı üzerinde büyük bir etkisi var. Kürdistan Bölgesi hükümeti kurulduktan sonra 1992 yılından itibaren okuryazarlık oranının arttırılması amacıyla 1842 kişinin eğitim görebileceği 15 merkez açıldı. Ancak Irak’a yönelik ekonomik ambargo ve Irak’ın Kürdistan’a yönelik uyguladığı ambargo sebebiyle okuryazarlık oranında artış sağlanamadı. O dönem birçok genç okulu bıraktı ve bölgedeki okuryazar olmayanların oranı yüzde 38’e ulaştı.

Kürdistan Bölgesi hükümeti okuryazarlık oranının artması için 2000 ile 2012 yılları arasında 356 bin 821 kişinin eğitim almasını sağladı. Bununla birlikte okuryazar olmayanların oranı yüzde 34’ten yüzde 16’ya düştü.

Eğitim Bakanlığı, 2015 yılına kadar okuryazar olmayanların oranını yüzde 10’a indirmeyi hedefleyen bir program hazırlasa da 100 bine yakın öğrenci ekonomik kriz ve DAİŞ’e karşı savaş nedeniyle okulu bıraktı. Bu nedenle okuryazar olmayanların oranı ancak yüzde 15’e kadar düşürülebildi.

Okuryazarlığın topluma faydası

Doğru bir eğitimle kültür, sanat, örf ve adet değerleri ve ayrıca ulusal bilinç yeni kuşaklara ve gençlere aktarılabilir.

Okuryazarlık oranı bireyin ve toplumun yaşam standartlarını doğrudan etkilemektedir. Bilimsel araştırmalara göre bir yıllık eğitim kişinin verimliliğini yüzde 10 arttırıyor.

Okuryazarlık oranı toplumun fertleri üzerindeki ne kadar etkiliyse, ilişkiler ve üretim düzeyi konusunda da o kadar etkilidir. Ayrıca okuryazarlık oranının yüksek olması toplumları gelişmiş toplumlar düzeyine yükseltir.