Zelm Kalesi, yüzlerce yıl önce Hewreman’ın sarp dağlarında inşa edilmiş ve Erdelan mirlerinin korunması için yapılmış en önemli yerlerden biriydi.
Zelm Kalesi, Halepçe’nin Xurmal kasabası sınırında yer almaktadır. Bu kale, Ehmed awa köyleri ile Zelm köyü arasında yer almaktadır. Xurmal’a iki kilometre ve Süleymaniye’ye ise 78 kilometre uzaklıktadır.
Araştırmacı ve tarihçi Sebah Mecîd kalenin tarihiyle ilgili şunları ifade etti:
“Zelm Kalesi’nin yapımı hakkında tarihçiler arasında farklı görüşler var. Bazıları kalenin inşasının millattan öncesine dayandığını, bazıları ise Zerdeştler döneminde yapıldığını belirtiyor. Kimilerine göre bu kaleyi Erdelan Mirliğinin kurucusu Baba Erdelan yaptırmıştır. Han ardına han yapılarak bu kaleyi Erdelan hanedanının iktidarını savunmak için kullandı.
Tarihçi Sebah Mecîd, Zelm Kalesi’ni askeri bir kale olarak nitelendirerek; “Kalede bir askeriye için ihtiyaç duyulan tüm koşullar oluşturuldu. Kendi özel su kaynağı vardı. Kale, saldırılardan korunabilmek için çok dar bir yerde inşa edilmişti. Doğu Kürdistan’dan (Rojhilat) kaleye yiyeceklerin soğumadan geldiği söyleniyor.”
Erdelan Mirliği 1169-1867 yılları arasında yaklaşık 700 yıl hüküm sürdü. Sine şehrinin 1636’da kurulmasından önce, yönetiminin merkezi Pilingan Kalesi, Meriwan ve Zelm Kalesi idi. Mirliğin iktidar sahası Kerkük, Musul ve Bağdat’a kadar uzanıyordu. Kurucusu da Baba Erdelan’dı. 40 mir burada hüküm sürdü.
