Parlementonun ömrünü uzatma bahaneleri: Anayasa yazımı

Kürdistan bölgesi 5 dönemdir anayasa yazımını bahane ederek ömrünü uzatıyor. Her dönemin hükümeti anayasa yazımını bir sonraki hükümete devrediyor. 5. döneme girilmeye yakınlaşıldığı bugünlerde hükümet hala anayasanın yazılması için bir tarih belirlemiş değil. Pay Enstitüsü Başkanı’na göre, anayasa yazmak, yasa dışı bir şekilde parlamentonun ömrünü uzatmak için bir bahanedir.

6 Kasım 2018’de Kürdistan Bölgesi parlamenterleri yasal yemin etti. Seçim yasasına göre, parlamenterlik süresi dört yıl sonra aynı gün sona eriyor. Ayrıca parlamentonun beşinci döneminin bitişi, parlamentonun güvendiği Kürdistan Bölgesi Hükümeti’nin dokuzuncu kabinesinin bitişine denk geliyor.

Kürdistan Bölgesel Parlamentosunun 4. dönemi 2013’te belirlendi ve 2017’de bitmesi gerekiyordu. Ancak görev süresi uzatıldı ve dördüncü dönem 2018 yılı seçimlerine kadar devam etti. Seçimler yapıldıktan sonra parlamentonun 5. dönemi başladı ve 6. dönemin 6 Kasım 2022’de sonra başlaması gerekiyor. Ancak süresinin uzatılması bekleniyor.

Kürdistan Bölgesi Parlamentosu dört yıldır anayasa yazmakla meşguldü. Parlamentonun 2. döneminde anayasa taslağı yazıldı ve geriye sadece oylamaya sunmak kaldı. Ancak tarafların anlaşmazlıkları nedeniyle bu taslak oylamaya sunulmadı.  O zamandan bu yana partiler anayasanın yazılması konusunda anlaşmaya varamasalar da bölge parlamentosu da bir daha anayasa yazamadı. Yazım izni bahanesiyle her zaman var olan süreyi tüketmekle kalındı.

Kürdistan Bölgesi Başkanı Neçirvan Barzani 24 Şubat 2022’de Kürdistan Bölgesel Parlamentosu seçiminin tarihini 1 Ekim 2022 olarak belirlemişti.  Bu karar 7 ay önce verilmiş olmasına rağmen parlamento 7 ay içinde parlemento seçimi için var olan yasal sorunları ortadan kaldıramadı.

Parlemento Başkanı Rêwas Fayek 1 Eylül’de gerçekleşen parlemento toplantısında yaptığı açıklamada, “Bu yıl 6 Kasım’da  6. dönem görevlerini yerine getirmek için siyasi partilerin ortak bir çalışma yürütmesi gerekir” dedi.

Yasal süresi 1 ay 5 gün kalan parlamento gelecek seçimin önündeki sorunları ortadan kaldırmayınca ve seçimlerin zamanında yapılmasını sağlayamadıktan sonra gündemine yeniden anayasa yazımını aldı.

Bölge parlamentosunun faaliyetlerini denetleyen Pay Enstitüsü Başkanı Serwer Abdulrahman konuya ilişkin Rojnews muhabirine konuştu. Serwer Abdulrahman şunları söyledi: “Parlamentonun görev süresinin uzatılması yasal değildir. Fakat Kürdistan Bölgesinde parlamento görev süresinin uzatılması bir kültür haline gelmiş. Hiçbir zaman parlamento seçimleri zamanın da yapılmamıştır. Parlamenter ve seçmenler arasında bir mütabakat var, yani seçmenler 4 yıl için parlamenterlere oy verdi.”

Serwer Abdulrahman devamında; “Parlemento Başkanı, bu dönemin parlamentosunun başlaması zamanında KDP başkanı ve diğer siyasi partilerin ziyaretine gitmişti ve bu ziyaretin amacı ise sadece yazım izni olarak açıklanmıştı. İki gün önce yine aynı durum yaşandı ve aynı açıklama yapıldı. Bizler soruyoruz bu 3 yıl içinde ne yaptınız? ifadelerini kullandı.

Parlamento Başkanının KDP’yi ziyarete gitmesine ilişkin açıklama yapan Serwer Abdulrahman, “Bu ziyaretin amacı bu sefer Kürdistan parlementosunun süresini uzakmaktır” diye belirtti. Pay Enstitüsü, parlementonun ana görevlerinden biri olan bütçeyi son dört yılda onaylayamadığını belirtiyor. Aynı zamanda parlementonun bütçeyi onaylayarak, hükümetin gelir toplama ve haracamalarını denetleyebileceğinide ifade etti. Bütçenin kabul edilmesi ve takip edilmesi hükümetin göreviydi fakat görevini yerine getirmedi.

Pay Enstitüsü Başkanı konuşmasında “Parlementonun iç tüzüğüne göre, Salı ve Çarşamba günü parlamentonun yasaların çıkarılması için toplanması, Perşembe günü ise hükümet ile görüşmesi gerekir” dedi.

Pay Enstitüsü Başkanı konuşmasının devamında ise “Meclis döneminin başlangıcından bu yana Meclis 99 toplantı yaptı, ancak 277 toplantı yapılması gerekiyordu” ifadelerine yer verdi.

Ayrıca Parlamento Başkanlığı, parlamenterlerin talep ettiği bakanların soruşturulması çalışmasını programa almamış ve hükümet de parlamenterlerin 452 sorusuna cevap vermemiştir. Bu da parlamentonun görevinde başarılı olmadığını gösteriyor.

Parlamentonun bir görevi ise yasaları çıkarmaktır. Parlamentonun resmi ajansında 25 yasa ve değişiklik yapılan yasaların onaylandığı gösteriliyor. Bu yasaların yaklaşık 15’i toplumun günlük yaşamlarıyla ilgilidir.

Sadece netleşen bir konu var; o da parlemento seçimlerinin zamanında yapılamayacağıdır. Parlamentonun sadece 1 ay 15 günden  az süresi kaldı. Ayrıca parlementonun süresi uzatılacak gibi görünüyor. Fakat şimdiye kadar belirlenmemiş olan, parlementonun ömrünün uzatılmasının zamanı ve  Kürdistan Bölgesi parlementosunun 6. dönem seçiminin kaderidir.