2018 Kürdistan Bölgesi Panoraması: Kadın

Kürdistan Bölgesi’nde 2018 yılında siyasi, ekonomi, toplumsal alanında ciddi sorunlar yaşanırken, kadın alanında da ciddi gelişmeler yaşandı. Kadınların birçok alanda önemli çalışmalar yapmasının yanı sıra birçok kadın şiddete maruz kaldı, katledildi, intihara sürüklendi, yakıldı. Kadın örgütleri, kurumları 2018 yılında da birçok çalışma yapsa da kadınların katledilmesi önüne geçemedi. Irak ve Kürdistan Bölgesi parlamentosuna belirlenen yüzde 25’lik bir kota ile parlamentoya gitse de erkek egemen sistem, kadınların yaşadıkları sorunlarını çözecek, kadınların yaşadıkları zorlukları kolaylaştıracak yasa çalışmaları yapamadı.

*RJAK 5 Ocak’ta 4’üncü olağan kongresini gerçekleştirdi. Kongrede, Başurê Kürdistan’da yaşanan kadın sorunlarına ve sorunların çözümlerine ilişkin tartışmalar yürütüldü.

*Mexmur halkı, Parist’te katledilen Kürt kadın devrimciler Sakine Cansız (Sara), Fidan Doğan (Rojbin) ve Leyla Şaylemez (Ronahi)  şehadetlerinin yıl dönümünde eylemler başlattı. 3 Kürt kadın siyasetçi için düzenlenen seminer ve protesto yürüyüşleri 12 Ocak’ta Süleymaniye ve Kelar’da etkinlikle son buldu.

*9 Ocak 2018’de Hewlêr’de bulunan Seed Abdula Salonu’nda Kürdistan Bölgesi 2’inci Kadın Yöneticileri Buluşması gerçekleştirildi.

*20 Ocak 2018’de Türk devleti Efrin’e saldırdı. Türk devleti 57 gün sonra Efrin’i işgal etti. Türk devletinin Efrin işgaline karşı ayaklanan Başurê Kürdistan’daki kadınlar,  birçok eylem yaptı. Kadınlar, RJAK ve Mücadeleci Genç Kadınlar öncülüğünde Efrin yurttaşları için yardım kampanyası başlattı.

*24 Şubat 2018’de Kürdistan’ın 4 parçasındaki kadınlardan oluşan kadın grubu Süleymaniye’de toplanarak, Efrin’e gitmek için yola çıktı. 1 Mart 2018 tarihinde Efrin’e varan kadın grubu, Efrin’de destekte bulundu.

*Kadın grubunun Efrin’den dönmesi ardından 4 Mart’ta başka bir kadın grubu Rojava’ya geçti. 6 Mart’ta Efrin’e varan grup, 8 Mart Dünya Kadınlar Günü’nü Efrin’deki kadınlarla birlikte kutladı.

*Kürdistan Bölgesi Parlamentosu Kadın Hakları Koruma Komisyonu, Toplum İşleri Komisyonu,  Aile ve İnsan Hakları Komisyonu birleştirildi.

*8 Mart Dünya Kadınlar Günü’nde, Kürdistan Bölgesi’nin hemen her yerinde eylemler yapıldı.

*RJAK, 17 Mart 2018’de “Kadın katliamlarına hayır” sloganıyla bir konferans düzenledi. Ranya beldesinde gerçekleştirilen konferansta PKK Lideri Abdullah Öcalan’ın özgürlüğü için çalışma başlatıldı. Aynı zamanda PKK Lideri Abdullah Öcalan’ın sorunlara ilişkin çözüm önerileri tartışıldı.

*Nisan ayının başında Hewlêr’de işçi kadınların haklarını korumak amacıyla İşçi Kadınlar Sendikası kuruldu.

*12 Mayıs’ta Irak Parlamento seçimleri yapıldı. 329 sandalyeli parlamentoya 83 kadın parlamenter seçildi. Irak Parlamentosu’na giden 58 Kürt parlamenterden 16’sı kadın parlamenterler oldu.

*Türk devleti Haziran ayında Qendil’e işgal saldırıları gerçekleştirdi. Türk devletinin tehditlerine karşı protesto eylemleri başlatan halk, saldırıları seminerlerle kınadı. Saldırılara karşı aynı zamanda canlı kalkan eylemleri başlatıldı.

*Kürdistan Bölgesi’nde 26 Haziran ve 27 Haziran günlerinde iki kadın ölümü gerçekleşti. 26 yaşında bir kadın Süleymaniye’nin Firgeî Mahallesi’nde bulunan kadın kurumunda yaşamına son verdi. 27 Haziran’da ise Hewlêr’de bulunan kadın kurumunda bir kadın yaşamına son verdi.

*8 Mart Dünya Kadınlar Günü’nde açılan Jin TV, 3 aylık test yayından sonra 30 Haziran’da normal yayınına başladı.

*Yapılan araştırmalara göre,  Germiyan, Hewlêr ve Raperin bölgesinde, 7 ay içerisinde kadınların yüzde 4,7’si sünnet edildi. Alman sivil toplum kuruluşu WADİ, kadın sünnetine ilişkin Germiyan, Hewler ve Raperin bölgelerinde yaptığı araştırma ve anketlere göre son 7 ayda 144 kadın sünnet edildi. Sünnet edilen kadınların yaş aralığı ise 1-18’di.

*Araştırmalara göre, Germiyan’da 29, Hewlêr’de 48 ve Raperin bölgesinde 67 kadın sünnet edildi.

*Başurê Kürdistan Jineoloji Komitesi Eylül ayında çalışmalarına başladı.  Jineoloji kitabı, Başurê Kürdistan’da Kürtçe’nin Soranî lehçesiyle basıldı.  Jineoloji Komite üyesi Necibe Emer, birçok kent, ilçe ve beldede seminer verdi.

*Veterinerlik bölümü mezunu Nure Sebah, Merwe Sebeh ve Nur Salih 3 kadın atanamayınca hayvan besicilik işini yapmaya başladılar.

*Diyala’nın Xaneqin ilçesinde oturan Veterinerlik mezunu 3 genç kadın,  Xaneqin’e bağlı Mêxas köyünde “Kêlgey ajalkarî (Hayvan Çiftliği)” isminde bir projeye başlattı.

*Sivil toplum örgütleri 3 Ekim 2018’de Germiyan’ın Kelar ilçesinde çocuk yaşta evliliğe karşı mücadele başlattı.

*30 Eylül 2018’de yapılan Kürdistan Bölgesi Parlamentosu’nda 111 parlamenter seçildi. 36’sı kadındı parlamenter oldu.

*Süleymaniye’de 27 Ekim’de bağımsız bir kadın grubu tarafından “Kadın yaşamdır, öldürme!” projesi başlatıldı.

*9 Kasım 2018’de Mücadeleci Genç Kadınlar, Süleymaniye’de “Genç kadınların mücadelesiyle işgale son vereceğiz” sloganıyla 2’inci konferanslarını gerçekleştirdi.

*Irak Adalet Meclisi, 11 Kasım’da çıkardığı bir kararla, erkeğe ilk eşinin onayı olmadan ikinci bir kadınla evlenme hakkı verdi. Karar özellikle de Kerkük adliyesinde bağlayıcı olarak yürürlüğe girdi.

*Kadın örgütleri, 17 Kasım itibariyle, 25 Kadına Yönelik Şiddete Karşı Uluslararası Mücadele Günü kapsamında eylemler başlattı. Eylemler 20 gün boyunca devam etti.

Hewlêr’de 25 Kasım Kadın Yönelik Şiddete Karşı Uluslararası Mücadele Günü kapsamında “Sesimi Duy” kampanyası başlatıldı. Kürdistan Bölgesi Kadın İşleri Yüksek Meclisi, 2010 – 2018 arasında gerçekleşen kadın ölümlerinin bilançosunu açıkladı. Meclisin açıklamasına göre Kürdistan Bölgesi’nde 9 yıl içerisinde 912 kadın ya intihar etti ya da öldürüldü.

Kadına karşı şiddetle mücadele oranına göre, Kürdistan Bölgesi’nde 10 ay içerisinde 104 kadın ya intihar etti ya da öldürüldü. Kadın ölümlerine ilişkin 224 yakılma olayı yaşandı, 92 cinsel istismar olayı yaşandı. Olaylara ilişkin 8 bin 141 dava açıldı.

*25 Kasım’da Ranya’da RJAK ofisi açıldı. 

*RJAK, 11 Aralık’ta PKK Lideri Abdullah Öcalan’a yönelik uygulanan tecride karşı açlık grevi eylemi başlattı. Açlık grevi eylemleri Ranya, Pênciwên ve Kelar’da da başlatıldı.

*12 Aralık’ta, Başurê Kürdistan’daki siyasi partilerde görev yapan kadınlar ve Kadın Barış Grubu üyeleri 3’üncü Kadın Yöneticileri Buluşması’nda bir araya geldi. Hewlêr’de bulunan Seid Abdullah Oteli’nde bir araya gelen kadınlar, Kürdistan Bölgesi’nde siyasette kadınların yeri tartıştı.

*2018’de kadın sorunlarına ilişkin onlarca seminer ve panel düzenlendi. Aynı zamanda kadın ressamlar tarafından sergiler açıldı, sanat ve spor aktiviteleri başladı.

*Süleymaniye’nin Çemçemal ilçesindeki Asude Mahallesi’nde 16 Aralık’ta bir evde çıkan yangında Sêwan Larîn Diyar (2), Darîn (5) ve Derûn (1) yaşamını yitirmişti, anne Sêwan Qadir ise ağır yaralanmıştı.

Bir haftadır yaşam mücadelesi veren anne Sêwan Qadir de yapılan tüm müdahalelere rağmen 24 Aralık’ta yaşamını yitirdi.

Sêwan Qadir’in cenazesinin bugün Çemçemal’de çocuklarının yanında toprağa verildi.

Yangının Sêwan Qadir’in eşi Diyar Mecîd’in çıkardığı belirtilirken, Mecid’in olaydan bir gün sonra gözaltına alındı. Olayla ilgili soruşturma devam ediyor.

(hb/eo)