Bağdat-Hewlêr arasındaki petrol geliri sorunu nasıl çözülecek?

Kürdistan Bölgesi yönetimi yetkilileri, Irak Federal Mahkemesi’nin Kürdistan Bölgesi petrolüyle ilgili kararını reddediyor ancak Anayasa’ya göre, Federal Mahkeme’nin kararı reddedilemiyor. Hewlêr ve Bağdat ya kendi aralarında bir anlaşmaya varmalı ya da sorun uluslararası bir mahkemede çözmeli.

Kürdistan Bölgesi yönetimi, 2014’ten beri “bağımsız ekonomi” adı altında Kürdistan Bölgesi’nin petrolünü Ceyhan Boru Hattı üzerinden Türkiye’ye satıyor. Ayrıca Türk devleti ile 50 yıllık bir anlaşma imzalamıştır.

Irak Federal Mahkemesi 15 Şubat 2022’de, Kürdistan Bölgesi’nin petrol satışı konusunda bir karar verdi. Mahkeme, Kürdistan Bölgesi petrolünün bağımsız olarak ve Irak dışında satışının yasadışı olduğuna karar verdi.

Irak Federal Mahkeme’nin kararından duyduğu memnuniyetsizliği dile getiren Kürdistan Bölgesi Başkanı Nêçirvan Barzani, mahkemenin kararının Anayasa’ya aykırı olduğunu ve uygulanmayacağını belirterek, kararı reddetti.

Kürdistan Bölgesi Başbakanı Mesrur Barzani, 20 Şubat’ta Münih Güvenlik Konferansı’nda federal mahkemenin bölgenin petrol ve doğal gazına ilişkin verdiği kararının kabul edilmeyeceğini söyledi.

Kürdistan Bölgesi yönetiminden bir heyet, mahkemenin kararını Iraklı yetkililerle görüşmek üzere Nisan ayında Bağdat’ı ziyaret etti. Ancak taraflar arasında yapılan görüşmelerde bir sonuç alınamadı.

Irak Petrol Bakanı İhsan Ebdulcebar, 7 Mayıs’ta Petrol Bakanlığı yetkilileriyle yaptığı görüşmede, Bağdat’ın Kürdistan Bölgesi ile 75 günden fazla süredir yürüttüğü görüşmelerin, girişimlerin ve çabaların sonuç vermediğini açıkladı. İhsan Ebdulcebar, görüşmelerden sonuç alınmaması üzerine mahkemenin verdiği kararın aynen uygulanacağını söyledi.

Mesrur Barzani, 11 Mayıs’ta Irak petrol bakanına mahkemenin kararının yasadışı ve Anayasa’ya aykırı olduğu için kabul edilemez olduğunu belirterek, yanıt verdi. Ancak Barzani, Anayasa uygun olacak şekilde bir anlaşmaya da hazır olduklarını duyurdu.

Irak Petrol Bakanlığı, 12 Mayıs’ta, Kürdistan Bölgesi’nde bulunan şirletlere uluslararası şirketlerle tek taraflı pazarlık yapma haklarının olmadığını belirtti.

Irak Parlamentosu YNK Parlamenteri Kemal Axa, Rojnews’e bölgenin diğer ülkelerle petrol anlaşmalarının nasıl olması gerektiği konusunda önemli bilgiler verdi.

Kemal Axa, “Bu petrolden elde edilen gelirden halk yararlanmadı. Kürdistan Bölgesi ile yapılan petrol anlaşmalarından komşu ülkelerin faydalandığı kadar Kürdistan Bölgesi’nin halkı faydalanmadı. Petrolden elde edilen gelir bölge halkı ve hizmet için kullanılmamıştır” dedi.

Irak Anayasası’nın 92, 93 ve 94. maddelerine göre, Federal Mahkemenin kararları kesindir ve tüm taraflar karara uymamalıdır, verilen karara da itiraz edilemez.

Kemal Axa, Federal Mahkeme’nin Kürdistan Bölgesi’ndeki petrol anlaşmalarına ilişkin kararının reddedilemeyeceğini belirtti. Kemal Axa, Kürdistan Bölgesi yönetiminin petrol ve gaz konusunda Bağdat’la anlaşmaya varması ve kalıcı bir çözüme ulaşmasının en iyi çözüm olacağını söyledi.

Petrol ve gaz ihracatına ilişkin dün açıklama yapan Kürdistan Bölgesi Yüksek Yargı Konseyi Başkanı Ebdulcebar Eziz Hesen, hükümetin petrol ve gaz üretimi ve ihracatının Irak Anayasası’na uygun olduğunu ifade etti.

Irak anayasasının 111’inci maddesine göre, petrol ve gaz, tüm bölge ve tüm Iraklıların malıdır.

Ayrıca iki fıkradan oluşan Irak Anayasası’nın 112’nci maddesi uyarınca;

Birincisi: Federal Hükümet, petrol ve gaz üretimini bölgesel hükümet ve eyaletle birlikte yönetir.

İkincisi: Federal hükümet, bölgesel hükümet ve eyaletle birlikte petrol ve gaz kaynaklarının geliştirilmesi için gerekli politika ve stratejileri belirler.

Hukuk uzmanı Karwan Nazım, Rojnews’e şunları söyledi: “Hukuki açıdan Federal Mahkeme’nin kararı nihai karardır. Petrol Bakanlığı, yürütme erki olarak, ilgili taraflar aracılığıyla kararın uygulanması için kuvvete dahi başvurabilir.”

Geçtiğimiz günlerde Irak Petrol Bakanlığı, Kürdistan Bölgesi’nde faaliyet gösteren petrol şirketlerine bir mektup gönderdi. Mektupta, Irak Petrol Ticaret Şirketi’nin (SOMO) hüküm ve koşullarına uygun olarak Irak Petrol Bakanlığı ile anlaşmalar yapmaya çağırdığına yer verildi.

Bölge ile Irak arasında petrol gelirleri ve petrol anlaşmaları sorunu giderek kızışıyor. Her iki taraf da birbirlerine basın açıklamalarıyla yanıt veriyor.

Irak Petrol Bakanlığı, yakın gelecekte bölgede açılacak petrol kuyularını yönetme hakkının federal hükümete ait olduğunu açıkladı.

Kürdistan Bölgesi Yüksek Yargı Konseyi Başkanı Ebdulcebar Eziz Hesen, “Kürdistan Bölgesi’nde 2005 yılından bu yana açılan petrol kuyularının Kürdistan Bölgesi sorumluluğunda olması gerekiyor. Bu fıkra, o zamanın, yani 2005’ten önceki petrol kuyularını ifade eder. Ancak Kürdistan Bölgesi’nin petrol kuyuları 2005’ten beri çalışıyor. Bu amaçla, Kürdistan Bölgesi hükümeti, kuyuları Irak tarafından onaylanan 2007 tarihli Kürdistan Bölgesi Petrol ve Gaz Yasası’na göre yönetmektedir. Yasa Irak Anayasası ile çelişmiyor” dedi.

Hukuk Uzmanı Karwan Nazım’a göre, sorunu çözmek için Bölge hükümetinin mahkeme kararına uyarak anlaşmaları değiştirmesi veya feshetmesi gerekiyor. Sorun, Bölgesel Hükümetin Dana Gaz’a karşı açtığı davayı kaybettiği Londra’daki uluslararası mahkemede olduğu gibi olabilir.

Karwan Nazım, petrol anlaşmalarının çoğunun içeriğine değinildiğini, petrol anlaşmalarında bir sorun olduğunda uluslararası bir mahkeme aracılığıyla davanın çözülebileceğini ifade etti.

Kürdistan Bölgesi’nde 28 şirketin çalıştığı 57 petrol ve gaz boru hattı bulunuyor. Hewlêr’de 12 yabancı ve yerli şirket faaliyet göstermektedir. Süleymaniye, Halepçe ve Germiyan’da 9 yabancı ülkeden 15 firma petrol ve gaz sahalarında çalışıyor.